Museums, wat dikwels beskou word as terreine vir die bewaring van geskiedenis, het 'n deurslaggewende rol om te speel in die verandering van geskiedenis, sê Bongani Mgijima, direkteur van die Universiteit Stellenbosch Museum. "Die idee van 'n museum soos ons dit voorheen geken het, het mettertyd ontwikkel, en museums word nou gesien as kragtige agente van verandering."
Hy voeg by: “Museums het ook ruimtes vir debat en bespreking geword. Terwyl daar in die verlede van gehore in museums verwag is om passiewe ontvangers van inligting te wees. Voorwerpe kon nie aangeraak word nie en daar was min of geen interaksie nie. Nou geniet gehore 'n dialogiese verhouding met museums." Hierdie gehore betree ook museumruimtes met hul eie ervarings en kennis, en dus sal hul interpretasie van die ruimte en die uitstallings die omvang en aard van hierdie dialoog bepaal, merk Mgijima op.
As deel van sy Internasionale Museummaand-vieringe het die Universiteit Stellenbosch Museum onlangs 'n gesprek met prof Leslie Witz, van die Universiteit van Wes-Kaapland, aangebied oor sy nuwe boek getiteld Museum Times: Changing Histories in South Africa. Deur ses gevallestudies te gebruik, het Witz verduidelik hoeveel van die nuwe museums wat na 1994 ontstaan het, omgewings geword het vir strydige geskiedenisse, uitdagende idees van die verlede en verwagtinge van die toekoms.
Die bespreking, wat voor Internasionale Museumdag op 18 Mei gehou is, het temas van verplasing oorweeg – alle voorwerpe in museums is van iewers verwyder – en tyd. "Ons moet dink oor hoe dinge anders gedoen kon word," het Witz gesê. Die ruimtes wat museums beslaan weerspieël ook 'n verandering in tyd en doel. Die Universiteit Stellenbosch Museum was eens 'n skool, het Witz gesê as 'n voorbeeld van hoe doel en plek omgeruil kan word. Museums word "gemaak en hergemaak", het hy bygevoeg. “As plekke van verandering in die geskiedenis, moet hulle nooit staties wees nie. Hulle behoort voortdurend te verander."
Net so is Hostel 33 in Lwandle, eens die tuiste van enkellopende mans wat tydens apartheid in die Helderberg-omgewing gewerk het, nou 'n integrale komponent van die Lwandle Migrant Arbeidsmuseum. Die museum is op 1 Mei 2000 geopen, wat gepas met Werkersdag saamgeval het, en dien as 'n herinnering aan die beproewinge van koshuislewe wat in Lwandle en in baie ander dele van SA ervaar is. Mgijima, wat betrokke was by die aanvanklike ontwikkeling van hierdie museum, sê daar was geen sjabloon vir hierdie soort gedenkteken nie aangesien dit, anders as instellings soos die Distrik Ses-museum, nie deel van 'n restitusieproses was nie. Maar Hostel 33 is bewaar om as 'n kragtige uitdrukkingsvorm te dien vir hierdie wie se lewens deur apartheid beheer en ingekort is.
Die vlaag van museumopeninge wat gevolg het op SA se oorgang na demokrasie, as 'n middel tot regstelling, het afgeneem, en Mgijima sê 'n nuwe tendens het na vore gekom. Gekonfronteer met 'n gebrek aan finansiering, word museums filantropies gelei. Hierdie ruimtes wat privaat befonds word, bied interessante nuwe geleenthede vir dialoog en betrokkenheid.
Witz se bespreking verlede week het ook die tema van vanjaar se Internasionale Museumdag beklemtoon: "Museums, Volhoubaarheid en Welstand", wat erken dat hierdie terreine goed geplaas is om positiewe verandering te inisieer. Soos uitgelig deur die Internasionale Raad van Museums, "het alle museums 'n rol om te speel om volhoubare toekoms te vorm en te skep". Museums kan dit doen deur openbare lesings en geleenthede aan te bied, soos die komende bekendstelling van die Johannes Meintjes DAGBOEKE, 'n versameling van die kunstenaar se joernaalinskrywings, op Vrydag, 19 Mei, om 18:00 by die Universiteit Stellenbosch Museum.
Die Museum neem ook deel aan die formele hernoeming van die RW Wilcocks-gebou by die Universiteit Stellenbosch na die Krotoa-gebou, op Saterdag 20 Mei, om saam te val met Afrika-maand en sal 'n verwante uitstalling aanbied.
