Toe mnr Eben Mouton in Februarie 2004 by die Universiteit Stellenbosch se Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe (FGGW) aangesluit het, het hy ʼn rol beklee wat nog nie voorheen bestaan het nie. As die Fakulteit se eerste besigheidsbestuurder het Mouton ʼn unieke perspektief met hom saamgebring wat die FGGW se benadering tot besigheidsbestuur en -volhoubaarheid sou help vorm.
Mouton het in 2006, tydens ʼn onderhoud vir die FGGW se 50ste bestaansjaarpublikasie, insigte gedeel wat later merkwaardig vooruitsiende sou blyk te wees. Toe hy gevra is oor die Fakulteit se finansiële toekoms, het hy twee fokusareas beklemtoon: groter studentgesentreerdheid en om die Fakulteit se inkomstebronne te diversifiseer. Noudat hy 19 jaar later vir aftrede voorberei, getuig dat daardie vroeë waarnemings ʼn grondslag was vir baie wat gevolg het.
Veranderende finansiële landskappe
Toe Mouton in 2004 van die Universiteit van Pretoria na die US geskuif het, het die finansieringssmodelle vir hoër onderwys heeltemal anders as vandag daar uitgesien. Universiteite het hoofsaaklik op bloktoekennings van die staat en studentegeld staatgemaak. Tans maak hierdie bronne minder as 50% van die Fakulteit se inkomste uit, met navorsingstoekennings, filantropiese skenkings, beleggings, tegnologie-oordrag, kortkursusse en kommersiële aktiwiteite wat die verskil opmaak.
Met sy agtergrond in bemarking en besigheidsontwikkeling, ʼn meestersgraad in besigheidsleierskap (MBL) en ʼn kwalifikasie in gevorderde bestuur en leierskap (AMLP) van die Saïd Business School aan die Oxford-universiteit, het Mouton die FGGW doeltreffend deur hierdie oorgange gelei en bygedra tot die ontwikkeling daarvan as een van Afrika se voorste instellings vir die leer en onderrig van en navorsing in gesondheidswetenskappe.
“Vir my tesis vir die MBL, wat ek einde 2001 voltooi het, het ek gefokus op die tersaaklikheid van die 'vier P's' van bemarking (produk, prys, plek en promosie) in die inligtingstegnologie-era. In my navorsing het ek tot die gevolgtrekking gekom dat daar in werklikheid ʼn belangrike vyfde P was om te oorweeg, naamlik 'people'", verduidelik Mouton. “Destyds was kliëntediens nie ʼn sterk fokus vir universiteite nie, maar my agtergrond het my gehelp om die waarde van ʼn kliëntgesentreerde benadering te waardeer. En by ʼn universiteit is studente die primêre kliënt.
Merkwaardige groei onder sy leiding
"Wat ek 20 jaar gelede in daardie artikel gesê het, het grootliks tot sy reg gekom. Wat gesondheidsekonomie betref, het ek opgemerk dat groei die uitbreiding van ons inkomstebasis sal vereis," vertel Mouton.
Die Fakulteit se uitbreiding oor die afgelope twee dekades was merkwaardig wat verskeie dimensies betref. Navorsingsuitsette het aansienlik toegeneem, wat aansienlike navorsingsfinansiering meebring (die FGGW genereer nou ongeveer 60% van die US se totale navorsingsfinansiering). Studente-inskrywings het toegeneem, veral in doktorale en meestersgraadprogramme, terwyl kortkursusse vermenigvuldig en fondsinsamelingsinisiatiewe gefloreer het.
Hierdie groei is nie net finansieel gesproke sigbaar nie, maar ook in fisiese bates oor die kampus heen. Studentekoshuise het vervierdubbel, twee hipermoderne lesingteaters is gebou, en bestaande fasiliteite het aansienlike opknappings en opgraderings ondergaan. Miskien die belangrikste is dat die wêreldklas Biomediese Navorsingsinstituut (BMRI) begin 2023 voltooi is – die grootste en mees gesofistikeerde biomediese navorsingsfasiliteit in die suidelike halfrond. Die BMRI is ʼn volledig geïntegreerde, toekomsgerigte en voortreflik georganiseerde navorsingskompleks wat op dieselfde vlak as die beste ter wêreld is en dit selfs oortref wat tegniese sofistikasie en optimale werkvloei in ʼn gesonde, inspirerende en volhoubare leer-, werk- en openbare ruimte betref.
“As jy in navorsing wil lei en toptalent wil lok, moet jy bykomende finansiering verseker. Ons het doelbewus ons derdestroom-inkomste deur ʼn doelgerigte navorsingstrategie ontwikkel," sê Mouton.
Strategiese beleggings vir volhoubare groei
Benewens groot projekte soos die BMRI (R1,2 miljard), het die FGGW oor die afgelope 13 jaar minstens R250 miljoen in toerusting belê om onderrig en leer, asook navorsingsvermoëns, te verbeter.
“Ons het gesonde besluite geneem en in groei-georiënteerde inisiatiewe belê. Ons het doelbewus hulpbronne aan toerusting en infrastruktuur toegewys wat opbrengs op belegging lewer en ons akademiese aanbieding en navorsingsaktiwiteite bevorder," verduidelik hy.
“Ons doktorale gradueringskoerse het rekordvlakke bereik omdat ons in navorsing en onderriginfrastruktuur belê het. Dit genereer inkomste wat die Fakulteit se finansiële volhoubaarheid verseker en afhanklikheid van staatsubsidies verlaag," sê Mouton.
Soos wat inkomstestrome ontwikkel het, het Mouton die FGGW se finansiële bestuursbenadering aangepas. “Om slegs op die primêre begroting uit eerste en tweede inkomstestrome te fokus, is nie volhoubaar nie. Ek het ʼn geïntegreerde begrotingsbenadering geïmplementeer wat ander finansieringstrome insluit wat navorsingskoste en ander aktiwiteite verreken, terwyl groei en ontwikkeling bevorder word."
Leierskap met hart en visie
Benewens sy vaardigheid in besigheidsbestuur het Mouton se leierskapsbenadering altyd die belangrikheid van mense beklemtoon. “Ons grootste bates is ons mense," sê hy oor die personeel. “My rol strek veel verder as die goedkeuring van sakestrategieë en -planne. Dit gaan oor verhoudings – wanneer jy van voor af lei, neem jy mense saam met jou.
"Om ʼn volhoubare fakulteit te skep vereis die koestering van ʼn verwelkomende en inklusiewe omgewing. Dit gaan daaroor om gedeelde doelwitte en ʼn gedeelde visie te vestig, asook om trots en doelgerigtheid by almal se werk in te prent."
Loopbaanmylpale
Verskeie ervarings staan onder talle hoogtepunte tydens sy ampstermyn uit. In 2011 was hy een van slegs 25 mense wêreldwyd wat gekies is vir die intensiewe Management Leadership Programme by die Saïd Business School. “Stellenbosch het my die geleentheid gegee om dit by te woon en my kundigheid te ontwikkel. Dit was veeleisend, maar ook intellektueel lonend om met eweknieë van regoor die wêreld saam te werk."
Nog ʼn prestasie was die ontwikkeling en implementering van die FGGW leierskapontwikkelingsprogram langer as 12 jaar gelede. “Ons identifiseer elke jaar 20-25 fakulteitslede om deel te neem aan hierdie program van agt dae wat transformasie, leierskap en mentorskap dek."
Mouton het in 2016 die US se gesogte Kanselierstoekenning vir sy bydraes ontvang. “Al werk ek nie vir erkenning nie, het hierdie eer baie vir my beteken. Wat werklik saak maak, is om te weet ek het mense bemagtig, aan hulle respek betoon en geleenthede vir groei en ontwikkeling geskep."
Die BMRI verteenwoordig nog ʼn belangrike prestasie. “Dit was teen R1,2 miljard die US se grootste projek tot nog toe. Ek het dit baie geniet om van die begin af tot die bekendstelling daarvan meer as twee jaar gelede betrokke te wees en nou met met konsultante en fasiliteitsbestuur saam te werk."
As hy oor sy ampstermyn nadink, is Mouton trots op die florerende, pragtige kampus wat hom elke oggend begroet. Hy het ʼn integrale rol gespeel in kampusvernuwing, die modernisering van fasiliteite, die ontwikkeling van nuwe koshuise, die stigting van die BMRI en die beveiliging van die Fakulteit se sterk fiskale posisie.
Hy benadruk dat die Fakulteit se sukses uit samewerkingspogings met die bestuurspan spruit en prys die sterk span wat hy lei. “Ek is dankbaar jeens die Fakulteit dat hulle my toegelaat het om professioneel te groei, en my die vryheid gegee het om my eie ontwikkelingsdoelwitte te stel en die implementering daarvan ondersteun het. Die Universiteit het my in staat gestel om my passie na te streef, en ek is innig dankbaar daarvoor."
Die pad vorentoe
Mouton sal aan die einde van die jaar as Senior Direkteur: Besigheidsbestuur uittree, maar sal as deeltydse bestuurskonsultant by die Fakulteit betrokke bly en sy institusionele kennis van 22 jaar deel. “Dit neem ten minste twee jaar om ʼn volledige opleidingsiklus te voltooi omdat baie take net jaarliks plaasvind, soos begroting, strategiese en inskrywingsbeplanning, om net ʼn paar te noem."
Hy sal ook onder meer sleutelvennootskappe met belanghebbendes bestuur en toesig oor die FGGW se Leierskapontwikkelingsprogram hou.
Mouton sien daarna uit om meer tyd saam met sy gesin deur te bring – sy vrou, twee kinders en vier kleinkinders, oor wie hy mal is. “Ek is eindeloos dankbaar vir die ondersteuning van my vrou, Ester. Sonder haar sou baie van die prestasies oor die 22 jaar nie moontlik gewees het nie!"
“Ek en my vrou was nog altyd diep toegewyd aan ons verhouding met Jesus Christus. Ons het deurgaans sterk Bybelse beginsels gehandhaaf en daarna gestreef om dit by ons kinders in te prent. Alles wat ons doen word aan die Bybel gemeet, en ek glo ons sien nou die vrugte van daardie fondament."
Terwyl Mouton voorberei om hierdie belangrike hoofstuk van sy loopbaan af te sluit, sal sy nalatenskap by die FGGW voortleef deur die stelsels wat hy gevestig het, die fasiliteite wat hy help ontwikkel het en die mense wat hy gelei het. Sy reis van twee dekades getuig van hoe diensbaarheid, beginselvaste leierskap, strategiese versiendheid en toewyding aan beide institusionele en menslike ontwikkeling ʼn organisasie kan transformeer en dit sterk vir die toekoms kan posisioneer.
