​Die aanleer van kommunikasievaardighede gaan waarskynlik 'n toenemend belangrike plek in die mediese kurrikulum van die Universiteit Stellenbosch (US) inneem.

Dr Elize Archer, wat aan die Sentrum vir Gesondheidsberoepe-onderwys (SGBO) aan die Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe (FGGW) verbonde is, gaan danksy ’n universiteitsgenootskap oor die volgende drie jaar kyk na maniere om hierdie vaardighede in die kurrikulum in te bou. 

Archer het aan die einde van 2016 die eerste doktorsgraad verwerf vir die SGBO, wat in 2006 tot stand gekom het. Boonop was sy een van net 14 doktorale gegradueerdes wêreldwyd wat gekies is om in Helsinki, Finland, haar bevindinge op die jaarlikse kongres van die Vereniging vir Mediese Onderwys in Europa voor te lê. Dié geleentheid word deur verteenwoordigers van nagenoeg 90 lande bygewoon. 

Vir haar doktorsgraad het Archer gefokus op die wyse waarop pasiëntgesentreerdheid in 'n mediese kurrikulum aangeleer word. "Holistiese sorg was nog altyd vir my belangrik," sê Archer, wat 'n verpleegagtergrond het. Sy was vroeër in die privaatsektor by intensiewesorgopleiding betrokke en het daarna by die FGGW se Simulasie en Kliniese Vaardigheidsentrum gehelp om die mediese kurrikulum te struktureer. Hoe meer sy in die internasionale wêreld betrokke geraak het by gesondheidsberoepe-onderwys, hoe meer het sy in die konsep van pasiëntgesentreerdheid belang gestel – vandaar die onderwerp van haar doktorale studie.

Volgens haar het literatuur getoon dat mediese studente se kommunikasievaardighede dikwels afneem soos wat hulle met hul kursus vorder. Van hulle word met verloop van tyd sinies, brand uit en ontwikkel 'n verlies aan empatie. Hoewel daar internasionaal wyd oor hierdie kwessie gepubliseer word, was daar plaaslik nog nie 'n soortgelyke studie wat spesifiek op medies gefokus het nie.

In haar ondersoekende studie het Archer 60 sesdejaar-mediese studente in fokusgroepe van 6 tot 8 en daarna ook enkele spesialiste betrek. "Ek wil egter vir geen oomblik sê medies is die enigste sondebok as dit by swak kommunikasievaardighede en sinisme kom nie," benadruk sy. "Dis ’n siekte in gesondheidsberoepe."

Vir die doel van haar studie het Archer pasiëntgesentreerdheid in twee komponente verdeel, naamlik "omgee" en "deel". Volgens haar behels omgee nie net dat 'n dokter luister nie, maar ook dat pasiënte voel hulle word gehoor. "Deel" dui op 'n gedeelde verantwoordelikheid. "Die pasiënt moet ingelig word, verstaan waaroor die siekte en/of behandeling gaan, en eienaarskap daarvan neem." Dis eintlik 'n paradigmaskuif in baie situasies, sê Archer, en dit vereis vaardighede van 'n dokter om hierdie gesprek te voer. "Maar uiteindelik het my studie getoon ons mediese studente is nié goed hiervoor toegerus nie."

Baie faktore speel hierin 'n rol, waaronder persoonlikheid, seleksiekriteria en 'n komplekse kliniese omgewing wat nie juis bevorderlik vir pasiëntgesentreerdheid is nie. "Wat doen jy byvoorbeeld wanneer jy besef jy móét tyd met 'n spesifieke pasiënt deurbring, maar as gevolg daarvan vererger jy die omstandighede vir die 60 wat nog buite in die gang sit en wag?"

Daarbenewens studeer sommige studente om die verkeerde redes medies, sê sy prontuit. "Oor die afgelope klompie jare het vele studente al vir my gesê hulle hou daarvan om die liggaam te verstaan; hulle wil uitwerk wat fout is met iemand, maar hulle wil nie van 'n pasiënt se daaglikse probleme hoor nie."

Ironies genoeg wys navorsing hoe meer empatie iemand toon, hoe groter is die geneigdheid om uit te brand. Dis hoekom sommige mediese studente hulself afsny en in die proses afgestomp voorkom. "Maar dis nie reg teenoor die pasiënte nie en dis ook nie reg teenoor die mediese student nie," benadruk Archer. "Dis hoekom ek en 'n paar ander rolspelers tans kyk of ons vir hulle konkrete vaardighede kan leer, wat selfbewussyn sal insluit. Jy moet vir jouself kan sorg om vir andere te kan sorg."

Dis 'n komponent wat wel reeds vanaf die eerste jaar aandag kry, maar teen die latere jare – wanneer die studente meer kliniese opleiding kry – verlore begin gaan.

Nog 'n belangrike aspek is rolmodellering en norme. "Die seniors besef nie watter uiters belangrike rol hulle hierin speel nie," sê Archer. "Daarom moet ’n kurrikulum wat aangepas word om studente te bemagtig, hand aan hand met personeelontwikkeling gaan. Die dosente moet bewus gemaak word van hul rol en hulle moet bewustelik 'n voorbeeld stel."

Gesimuleerde pasiënte is een manier waarop die uitdaging van die assessering van kommunikasievaardighede internasionaal die hoof gebied word. Dit kom daarop neer dat vrywilligers teen betaling opgelei word om die rol van 'n spesifieke pasiënt, byvoorbeeld 'n diabeet, te vervul. Op grond van die student se interaksie met hierdie "pasiënt" kan laasgenoemde self en/of 'n dosent wat insit, terugvoer aan die student gee.

Hoewel kommunikasie allerweë as 'n sagte vaardigheid beskou word, is die insluiting daarvan in die kurrikulum volgens Archer nie onderhandelbaar nie. "Die publiek soek nie net meer kennis en vaardighede van 'n dokter nie, maar ook die regte ingesteldheid."

Onderskrif: Dr Elize Archer

Foto: Damien Schumann