| Huldeblyk aan Prof Klaus Koch | https://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=7060 | | Huldeblyk aan Prof Klaus Koch | Media & Communication, Faculty of Science | <p>Dit is met groot hartseer dat die Departement Chemie en Polimeerwetenskap en die Fakulteit Natuurwetenskappe kennis geneem het van die afsterwe van Prof Klaus Koch (66) op 2 Januarie vanjaar.<br></p><p>Prof Koch was 'n wêreldbekende analitiese chemikus op die gebied van die platinumgroep-chemie en kernmagnetiese resonans-(KMR)spektroskopie. Hy het meer as 160 publikasies op sy kerfstof en sy navorsing is reeds meer as 3 000 keer aangehaal. Hy het aan die einde van 2019 afgetree na 'n akademiese loopbaan van 21 jaar aan die Universiteit van Kaapstad, en sedert 2000, 'n verdere 19 jaar in diens van die Universiteit Stellenbosch (US). Oor die verloop van sy akademiese loopbaan by die US het hy as studieleier opgetree vir meer as 70 nagraadse studente, wat 24 MSc- en 30 PhD-studente insluit.</p><p>Hy het verskeie toekennings ontvang, waarvan die Suid-Afrikaanse Chemiese Instituut se gesogte Goue Medalje vir sy uitstaande bydrae tot chemie in Suid-Afrika, die mees onlangse een is. Met die ontvangs hiervan op 27 November 2019, het Prof Koch in sy toespraak 'n gedeelte uit E.O. Wilson se <em>Consilience: the unity of Knowledge</em>, aangehaal en 'n pleidooi gelewer vir die ontwikkeling en bewaring van die waarde van wetenskaplike analitiese denke. Hy het sy toespraak afgesluit met die volgende woorde: “In 'n toenemend koerslose, chaotiese populistiese wêreld wat wemel van fopnuus, word die verworwe redelike “waarhede" voortdurend ondermyn. Ons moet alles moontlik doen om die gaping te oorbrug wat wetenskaplike kulture van prewetenskaplike kulture skei. Ons moenie wetenskap beoefen net ter wille van wetenskap nie, nie net om die wetenskapstempel daarop te kan plaas nie, maar ons moet die waarde van wetenskaplike analitiese denke en vaardighede ontwikkel en bewaar ter wille van ons toekomstige volhoubare oorlewing."</p><p>By 'n geleentheid wat op 6 Februarie 2020 gehou is ter herdenking en viering van sy lewe, het Prof. Peter Mallon sy voormalige kollega beskryf as iemand met 'n ongebreidelde passie vir sy vakgebied: “Op 'n manier het Klaus altyd 'n manier gevind om 'n ekstra paar uur van KMR in die module in te druk. Wanneer hy hiermee gekonfronteer is, was hy absoluut onwrikbaar. Hy het dan alreeds so veel as moontlik aan die inhoud gesny en dit sou immoreel en onverantwoordelik van ons wees om 'n honneursstudent die wêreld in te stuur wat nie die vereiste vlak van begrip van KMR-spektroskopie het nie!"</p><p>Prof. Koch se passie vir onderrig sal voortleef in die vorm van 'n beurs vir 'n HonsBSc-student in chemie: “verlede jaar, kort voor sy heengaan het Prof. Koch my kom sien ten einde seker te maak dat sy oorblywende navorsingsfondse gebruik sal word om 'n beurs tot stand te bring. Ek glo dat die Klaus Koch Chemie-honneursbeurs 'n gepaste manier is om sy nagedagtenis en enorme bydrae tot ons department te eer. Hy sal deur sy kollegas en studente onthou word uitstaande navorser, wetenskaplike en leermeester," het hy afgesluit. </p><p>Prof Louise Warnich, dekaan van die Fakulteit Natuurwetenskappe, het gesê Prof Koch se nalatenskap sal ook voortleef in die Departement se vlagskip uitreikprogram, die <a href="https://www.youtube.com/watch?v=t7JtdN56xDM&t=8s">SU Chemie Uitreikinisiatief</a>, wat hy in 2013 saam met Prof Rehana Malgas-Enus gevestig het. Dié inisiatief help leerders uit minder-gegoede skole om op 'n Saterdag die voorgeskrewe chemie-eksperimente in die Departement se laboratoriums uit voer.</p><p>Dr. Stephen Woollam, bestuurder van raffineringstegnologie en tegniese oplossings by Anglo American, het per e-pos laat weet dat hulle oor baie jare 'n verhouding met Prof. Koch opgebou het: “Klaus het vele mense se lewens aangeraak op velerlei betekenisvolle maniere en ons rou saam met julle oor die verlies van 'n briljante intellek."<br></p> |
| Voedselwetenskaplike as ontluikende navorser erken | https://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=7054 | | Voedselwetenskaplike as ontluikende navorser erken | Engela Duvenage | <p>Voedselwetenskaplike dr Paul Williams is een van 13 internasionale navorsers wat deur SPIE, die internasionale vereniging vir optika en fotonika, in hul 2020 DSC Rising Researchers-groep ingesluit is. Dr Williams is 'n dosent en navorser in die Departement Voedselwetenskap aan die Universiteit Stellenbosch se Fakulteit Agriwetenskappe. <br></p><p>Hy is die enigste akademikus onder die dertien wat nie aan 'n Amerikaanse Universiteit verbonde is nie. Die groep sal op 27 April 2020 by die SPIE Defence + Commercial Sensing (DCS) 2020 konferensie </p><p>in Kalifornië in die VSA erkenning ontvang. </p><p>Volgens 'n persverklaring deur SPIE is dit reeds die vierde jaar dat die Rising Researcher-inisiatief aangebied word. Dit erken professionele persone in die vroeë stadium van hul loopbane wat reeds uitstekende werk doen in terme van produkontwikkeling of navorsing in die velde van verdediging, kommersiële en wetenskaplike waarneming, afbeelding, optika, of verwante velde soos sterrekunde en voedselwetenskap.</p><p>Dr Williams sal by SPIE DCS 2020 kans kry om voorlopige bevindings aan te bied oor hoe hy naby-infrarooi (NIR) hiperspektrale beelding gebruik om tussen die vleis van verskillende soorte wildsbokke te onderskei, asook tussen verskillende snitte vleis. Dr Willliams en sy studente gebruik tans NIR om 'n ID-metode te ontwikkel wat tussen die vleis van Suid-Afrikaanse wildspesies soos springbok en blesbok kan onderskei. Soortgelyke werk is reeds deur ander navorsers op kangaroe- en rendiervleis gedoen.</p><p>Dr Williams sê hy het die goeie nuus oor sy insluiting in die Rising Researcher-groep in mid-Desember ontvang. Hy was op wittebrood, maar moes eposse nagaan wat verband gehou het met 'n belangrike befondsingsaansoek. "Befondsers gee nie om oor wittebrode nie," lag hy net goedig. </p><p>Sy navorsingsveld gaan in wese oor die interaksie van lig met 'n produk, en hoe hoogs sensitiewe kameras in afbeeldingsinstrumente verskillende chemiese seine optel en dit in bruikbare beelde kan omsit. </p><p>“Met NIR kan ons chemiese verskille of ooreenkomste op die rekenaar waarneem wat ons nie met die blote oog kan sien nie. Dit laat ons toe om die moontlike verskille of ooreenkomste te visualiseer tussen verskillende materiale of objekte, van kos tot minerale. Elkeen het sy eie chemiese sein," vertel hy.</p><p>Dr Williams sê hy het met sy werk oor wildsvleis begin weens voedselbedrog. "As 'n bok eers geslag is, kan mens nie sommer met die blote oog koedoe van springbokvleis onderskei nie. Ons kort metodes waarmee ons dit kan doen." </p><p>Die bestaande DNS-gebaseerde metodes wat tans gebruik word, is baie duur en kan tydrowend wees.</p><p>"Ons NIR studies het reeds duidelike chemiese verskille gewys tussen verskillende spesies se vleis, soos blesbok en springbok, en dat mens tussen verskillende spiere in hul liggame kan onderskei," verduidelik hy. </p><p>Dr Williams spesialiseer in die gebruik van vibrasie-spektroskopie en afbeeldingstegnieke, soos NIR-spektroskopie en hiperspektrale en multispektrale beeldanalise. Hy is ook geïnteresseerd in data-analise. Juis daarom het hy vanjaar weer sy studies hervat, en is deel van die eerste inname van studente om 'n nuwe nagraadse bedryfsingenieursdiploma met 'n fokus op datawetenskap aan die Universiteit Stellenbosch te volg. </p><p>Dis 'n veld waarmee hy reeds sedert sy meestersgraaddae as student onder leiding van prof Marena Manley van die Departement Voedselwetenskap betrokke is.</p><p>Een woord het destyds sy belangstelling daarin geprikkel. </p><p>"Ek het op 'n keer met prof Manley gesels oor moontlike nagraadse navorsingsopsies. Deur die loop daarvan het sy die woord 'chemometrie' genoem. Dit het my gefassineer, alhoewel ek nie toe geweet het wat dit beteken nie," onthou hy hoedat hy die eerste keer kennis gemaak het met die wetenskap rondom ontleding van inligting en data wat chemiese sisteme bevat. </p><p>Na dié gesprek het hy die woord op die internet gaan naspeur, en vasgestel dat dit 'n kombinasie van wiskunde, statistiek en ook 'n skoot rekenaarprogrammering behels. </p><p>"Ek't eenvoudig geweet dis wat ek wou doen," beklemtoon Williams, wat oor die jare homself geleer het om basiese kodering te doen. </p><p>In 2007, die jaar waarin sy meestersgraadstudies in Voedselwetenskap 'n aanvang geneem het, het hy sy eerste konferensie oor NIR in Swede bygewoon. Dit was rigtingbepalend. </p><p>Daarna het hy ook die NIR-tegniek in sy PhD-studies gebruik, op soek na 'n nie-destruktiewe metode waarmee mens die gehalte en veiligheid van mieliekorrels kan evalueer. </p><p>Een van sy huidige doktorale studente, Kate Sendin, het sedertdien voortgebou op sy aanvanklike werk. Sy het 'n "lite" weergawe van 'n NIR hiperspektrale stelsel ontwikkel waarmee mens relevante toetse op mielies buite die laboratorium kan doen. </p><p>"Die volgende stap is nou om ingenieurs en ontwerpers te betrek om 'n goedkoper, meer spesifieke stelsel te ontwikkel wat kommersieel gebruik kan word in die bedryf deur byvoorbeeld silobestuurders," hoop hy. </p><ul><li>Dr Williams het reeds 19 artikels in eweknie-beoordeelde joernale gepubliseer en het studieleiding tot met voltooiing aan 2 PhD- en 10 MSc-studente verleen.<br><br></li></ul><p><br> </p> |
| Kom gesels saam by vanjaar se wetenskapskafees by Woordfees | https://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=7042 | | Kom gesels saam by vanjaar se wetenskapskafees by Woordfees | Media & Communication, Faculty of Science | <p>Jannie Hofmeyer is vanjaar die gespreksleier vir die Fakulteit Natuurwetenskappe se gewilde wetenskapskafees by die Woordfees. Met ʼn wye belangstelling in die natuur- én sosiale wetenskappe, bring dié uitgelese emeritus professor in biochemie en biokompleksiteit ʼn nuwe dimensie aan vanjaar se onderwerpe – van die siel van die muur en swermintelligensie tot heuningbostee, genetiese toetse, en die normalisering van informaliteit.</p><p>Die Stellenbosch wetenskapskafees (Science Café Stellenbosch) is ʼn inisiatief van die US se Fakulteit Natuurwetenskappe om gesprekke oor wetenskaplike kwessies aan te moedig, in ʼn taal wat almal kan verstaan. Sedert 2015 word dié gesprekke elke jaar tydens Woordfees by Die Plataan aangebied. Toegang is gratis, maar kom vroeg genoeg om 'n goeie sitplek te verseker.</p><p>Gedurende die res van die jaar word die wetenskapskafees op verskeie plekke in Stellenbosch aangebied. Bly op hoogte van toekomstige praatjies via ons <a href="https://www.facebook.com/ScienceCafeStellenbosch/">Facebook </a>blad, of stuur 'n epos aan <a href="mailto:sciencecafe@sun.ac.za">sciencecafe@sun.ac.za</a> om op ons verspreidingslys te kom.</p><p>Hieronder is die lys van praatjies vir Maart 2020:</p><p>Eugene Marais se <em>Siel van die Mier</em>: voorloper van moderne masjienleer - <em>Maandag 9 Maart 2019, 18:30-19:30, Die Plataan</em></p><p><a href="/afrikaans/Lists/Events/DispForm.aspx?ID=4593">Hoe lyk lewe onder die mikroskoop?</a> - <em>Dinsdag, 10 Maart 2020, 13:00-14:00, SU Biblioteek Auditorium</em></p><p><a href="/afrikaans/Lists/Events/DispForm.aspx?ID=4594">Informeel is die nuwe formeel: integrasie van informele nedersettings in stede</a> - <em>Dinsdag 10 Maart 2020, 18:00-19:00, Die Plataan</em></p><p><a href="/afrikaans/Lists/Events/DispForm.aspx?ID=4591">Heuningbos se storie: vanaf die Langkloof tot wêreldklas tee</a> - <em>Woensdag, 11 Maart 2019, 18:00-19:00, Die Plataan</em></p><p>Genetiese toetse: waardevolle selfkennis of slangolie-slenter - <em>Donderdag, 12 Maart 2019, 18:00-19:00, Die Plataan I </em><em>Klik hier vir meer inligting - <a href="/afrikaans/Lists/Events/DispForm.aspx?ID=4595">http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/Events/DispForm.aspx?ID=4595</a></em></p><p><em>Foto's: Stefan Els</em></p> |
| Kwessie van tyd voor Covid-19 in Afrika bevestig word, waarsku epidemioloog | https://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=7035 | | Kwessie van tyd voor Covid-19 in Afrika bevestig word, waarsku epidemioloog | Media & Communication, Faculty of Science | <p>Ons behoort binne die volgende maand te weet of die nuwe koronavirus ook op die Afrika-vasteland aangekom het. Intussen bly voorkomingsmaatreëls, soos isolasie van pasiënte en voorsorgmaatreëls op lughawens, vir eers die mees doeltreffende manier om die verspreiding van die virus onder beheer te kry.<br></p><p>Só sê <a href="http://www.sacema.org/people/staff">Prof Juliet Pulliam</a>, 'n spesialis in die modellering van aansteeklike siektes in lande met beperkte hulpbronne. Sy is ook direkteur van die <a href="http://www.sacema.org/page/home">Suid-Afrikaanse Sentrum vir die Modellering en Analise van Aansteeklike Siektes</a> (SACEMA). </p><p>Tydens 'n openbare lesing by die Wallenberg Navorsingsentrum in Stellenbosch gisteraand (13 Februarie 2020), het sy 'n oorsig gegee van hoe epidemiologiese modelle gebruik word om die omvang en verspreiding van die nuwe 2019 koronavirus uitbreek te verstaan, en waarom daar nog geen gevalle in Afrika bevestig is nie.</p><p>Sy sê onlangse studies toon dat voorsorgmaatreëls by lughawens waarskynlik nie die verspreiding van die virus na ander lande gaan keer nie; dit sal wel help om die pas van verspreiding te vertraag.</p><p>Sodra 'n geval van infeksie bevestig is, is dit noodsaaklik dat maatreëls onmiddellik in werking gestel moet word ten einde verdere infeksies te voorkom. Dit sluit in die isolasie van die pasiënt en die opspoor van hul kontakte. Dit bly egter 'n uitdaging in lande met onvoldoende toetsfasiliteite en 'n swak gesondheidstelsel. Dit is waarom die Wêreldgesondheidsorganisasie tans besig is om toetsfasiliteite na 29 Afrika-lande uit te brei.</p><p>Sy sê daar is drie moontlike scenarios vir waarom die virus nog nie in Afrika bevestig is nie. Die eerste scenario, dat die virus nog nie hier aangekom het nie, is hoogs onwaarskynlik. Die tweede scenario is meer waarskynlik, naamlik dat daar reeds enkele gevalle ongemerk hier aangekom het, maar dat die virus nie so vinnig versprei nie weens die plaaslike omgewingstoestande. Hier verwys sy na 'n <a href="https://www.microbiologyresearch.org/content/journal/jgv/10.1099/0022-1317-66-12-2743">1985-stud</a>ie wat getoon het dat die koronavirus vinnig degradeer by hoë temperature, soos dié wat tans in tropiese Afrika heers gedurende die somermaande.</p><p>Maar dit is ook 'n onwaarskynlike scenario, meen sy, aangesien gevalle reeds in ander tropiese lande soos Thailand aangemeld is. Wetenskaplikes beskik ook nog nie oor genoeg kennis van die nuwe spesie van koronavirus om hierdie tipe van voorspellings te kan maak nie.</p><p>Die laaste scenario is die mees waarskynlikste, en ook die mees gevaarlikste, waarsku sy. Dit kan wees dat die virus reeds besig is om onder die radar te versprei. In verskeie artikels wat in Februarie 2020 op die <a href="https://www.medrxiv.org/search/corona%252Bvirus">mediese platform medrxiv</a> gepubliseer is, waarsku navorsers dat COVID-19 waarskynlik reeds onopgemerk in verskeie Afrika-lande voorkom.</p><p>“Ek is veral bekommerd oor wat gaan gebeur met mense wie se immuunsisteme reeds gekompromiteer is, en diegene in lande met swak gesondheidstelsels," waarsku Prof Pulliam.</p><p>Op 31 Januarie 2020 het die Suid-Afrikaanse Departement van Gesondheid 'n operasionele sentrum geaktiveer om die uitbreek te hanteer. Enigiemand met griepagtige simptome en met 'n onlangse reisgeskiedenis na China, of wat onlangs in kontak gekom het met iemand wat na China gereis het, moet hul naaste kliniek, huisdokter of hospitaal vir advies skakel, of die Nasionele Instituut vir Aansteeklike Siektes se openbare krisislyn by 0800 029 999.</p><p> <em>Foto: Anton Jordaan</em></p> |
| Dr. Margaret Blackie - US Onderriggenoot 2020 | https://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=7021 | | Dr. Margaret Blackie - US Onderriggenoot 2020 | CTL/SOL | <p><strong>Dr. Margaret Blackie, Departement Chemie en Polimeerwetenskap, is met ingang 2020 as US Onderriggenoot aangestel.</strong></p><p style="text-align:justify;"><strong>Dr. Blackie</strong> is ’n senior lektor in die Departement Chemie en Polimeerwetenskap. Sy is in Januarie 2010 by die US aangestel. Sy het ’n PhD in sintetiese chemie aan die Universiteit van Kaapstad verwerf. </p><p style="text-align:justify;">Dr. Blackie se navorsingsbelangstellings sluit in medisinale chemie, hoër onderwys en Jesuïete- (“Ignatian") spiritualiteit. Sy het akademiese artikels in al drie dissiplines gepubliseer. Sy gee klas en bied studieleiding aan nagraadse studente in beide chemie en teologie. </p><p style="text-align:justify;">Haar belangstelling in onderwys het voortgevloei uit ʼn post-doktorale genootskap onder prof. Jenni Case in die <em>Centre for Research in Engineering Education</em> by die Universiteit van Kaapstad in 2009. Sy is tans betrokke by ʼn groot internasionale projek wat met studente in chemie en chemiese ingenieurswese in Suid-Afrika, die VK en die VSA deur hulle grade tred hou. </p><p style="text-align:justify;">Dr. Blackie het ʼn onderriggenootskap van 2020 tot 2022. Die hoofdoel van haar navorsingsprojek is om akademiese personeel in “STEM"-dissiplines toegang te verleen tot die analitiese hulpbronne wat in die suite instrumente bekend as “Legitimation Code Theory" (“LCT") beskikbaar is. </p><p style="text-align:justify;">Die US onderriggenootskappe bied voortreflike opvoeders en vakkundiges in onderrig en leer die geleentheid om meer dikwels vir volgehoue tydperke, en met verskillende vorme van ondersteuning, op aspekte van kurrikulumvernuwing, die verkenning van onderrig en leer, en die verspreiding van goeie onderrig- en leerpraktyk in departemente en fakulteite te fokus.</p><p style="text-align:justify;">Die volgende akademici het onderriggenootskappe aan die US voltooi: </p><ul><li><strong>Dr. Elize Archer</strong> (Sentrum vir Gesondheidsberoepe Onderwys, Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe) </li></ul><ul><li><strong>Prof. Elmarie Costandius</strong> (Departement Visuele Kunste, Fakulteit Lettere en Sosiale Wetenskappe)</li></ul><ul><li><strong>Dr. Berna Gerber</strong> (Departement Gesondheids- en Rehabilitasiewetenskappe, Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe)</li></ul><ul><li><strong>Prof. Ian Nell</strong> (Departement Praktiese Teologie en Missiologie, Fakulteit Teologie)</li><li><strong>Prof. Dana Niehaus</strong> (Departement Psigiatrie, Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe)</li></ul><ul><li><strong>Prof. Nicola Plastow</strong> (Departement Gesondheids- en Rehabilitasiewetenskappe, Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe)</li></ul><ul><li><strong>Prof. Geo Quinot</strong> (Departement Publiekreg, Fakulteit Regsgeleerdheid)</li><li>Wyle <strong>dr. Helena Wessels</strong>.</li></ul><p style="text-align:justify;">Die huidige US onderriggenote is:</p><ul><li><strong>Dr. Marianne McKay</strong> (Departement Wingerd‐ en Wynkunde, Fakulteit AgriWetenskappe) </li><li><strong>Prof. Ingrid Rewitzky</strong> (Visedekaan: Onderrig en Leer, Fakulteit Natuurwetenskappe)</li><li><strong>Dr. Michael Schmeisser</strong> (Departement Hortologie, Fakulteit Natuurwetenskappe)</li><li><strong>Dr. Marianne Unger</strong> (Departement Gesondheids- en Rehabilitasiewetenskappe, Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe)</li></ul><p style="text-align:justify;">Meer inligting oor die onderriggenootskappe is beskikbaar by Dr. Karin Cattell-Holden, <a href="mailto:kcattell@sun.ac.za">kcattell@sun.ac.za</a> of X 3074. <br></p><p><br></p><p><br><br></p> |
| “Klip met die skilpadspore” se glorie na 58 jaar herstel | https://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=7002 | | “Klip met die skilpadspore” se glorie na 58 jaar herstel | Wiida Fourie-Basson | <p>Amper 60 jaar nadat die “Klip met die skilpadspore" vanaf 'n plaas in die Sandveld verwyder is om in die voorportaal van die Kamer van Mynwese-gebou by die Universiteit Stellenbosch (US) uitgestal te word, het die familie onlangs die geleentheid gehad om die uitstalling te besigtig.</p><p>Mev. Lettie Veldsman, dogter van die destydse plaaseienaar mnr. Maans Visser, en haar man, mnr. Gert Veldsman, het op Woensdag 22 Januarie 2020 ook 'n gedenkplaat wat die vindplek van die klip herdenk, in ontvangs geneem.</p><p>Dit is te danke aan die bemiddeling van emeritus-professor Izak Rust, 'n afgetrede dosent in geologie aan die US, wat in 2005 begin het om die geskiedenis rondom die herkoms van dié unieke tien-ton rots na te vors.</p><p>“In 1962 was ek 'n 26-jarige dosent in die Departement Geologie toe dié reusagtige blok rooierige sandsteen vanaf 'n plaas in die Sandveld by die universiteit aangekom het. Ek was persoonlik hard besig met dinge meestal anders as die klip, gevolglik was ek net ten dele ingelig oor wat eintlik agter die skerms aan die gang was," vertel hy.</p><p>Die rots is in 1963 met die oprigting van die nuwe Kamer van Mynwese-gebou in die muur vasgemessel. Op hierdie unieke klip is die spoortjies van drie soorte mariene skaaldiertjies wat 485-470 miljoen jaar gelede oor die sandbank van 'n oerkontinent geskarrel het, verewig. In die 1960s was dié fossielspore die oudste mariene fossielspore in Suid-Afrika, en die vonds is destyds deur prof Matie Taljaard van die US in die <em>South African Geographical Journal</em> van 1962 beskryf. In die Sandveld-omgewing het die plaaslike bevolking egter na hierdie spoortjies as “skilpadspoortjies" verwys.</p><p>Te midde van geskille met die US oor die beweerde onregmatige verwydering van die klip, asook skade wat aan hul landerye en infrastruktuur aangerig is tydens die verwyderingsproses, het die eienaars van die plaas Moesdam, mnre. Maans en Gertjan Visser, nooit erkenning vir die skenking ontvang nie. Daarby het die Universiteit ook nooit hul onderneming nagekom om 'n gedenkplaat by die vindplek van die klip op te rig nie, verduidelik Prof Rust.</p><p>Vandag, amper 60 jaar later, word die Vissers se skenking erken met drie plakette onderaan die uitstalling van die Brandenburg-rots: in Afrikaans, Engels en isiXhosa. 'n Inligtingspaneel verduidelik ook die merkwaardigheid van die vonds, terwyl 'n skaalmodel van 'n trilobiet (prototipe van die oermariene skaaldiertjies), deur die bekende Italiaanse paleokunstenaar Fabio Pastori, nuwe lewe aan die uitstalling gee.</p><p><strong>Ter agtergrond</strong></p><p>Die Brandenburg-klip behoort tot die Graafwater-formasie van die Tafelberg-groep en is ongeveer 485-470 miljoen jaar oud (Vroeg-Ordivisies). Die etlike verskillende soorte fossielspore, sleepsels en gate daarop, is gemaak deur uitgestorwe mariene artropode (ongewerwelde skaaldiere wat in die see leef), naamlik eurypterida en trilobiete. Drie unieke tipe spoorfossiele op die klip, is beskryf en benaam. Geen oorblyfsels van die diere self is ooit gevind nie, slegs kenmerkende spore en ander strukture wat deur die skaaldiere gemaak is. Die oorspronklike Vroeg-Ordovisiese omgewing in die gebied wat nou Brandenburg en omstreke is, was 'n groot intergetyvlakte wat daagliks tydens laagwater as 'n sanderige en modderige laagland drooggelê is. – Prof <em>Izak Rust</em></p><p><em><img alt="Brandenburgklip2.png" src="/english/PublishingImages/Lists/dualnews/My%20Items%20View/Brandenburgklip2.png" style="margin:5px;" /><br></em> </p><p><strong>Op die foto</strong>, tydens die amptelike oorhandiging van die Brandenburg-Moesdam gedenkplaat op 22 Januarie 2020, verskyn van links na regs: Mnr. George Olivier en Dr. Ryan Tucker (Departement Aardwetenskappe), Mnr. Koos Veldsman, Prof Alex Kisters (Hoof van die Departement Aardwetenskappe), mev. Lettie Veldsman, Prof Louise Warnich (Dekaan van die Fakulteit Natuurwetenskappe) en Dr. Hannes Theron, voormalige geoloog by die Geologiese Opname van Suid-Afrika. <em>Foto: Anton Jordaan</em><br></p> |
| US is gasheer vir BRICS-konferensie oor Wiskunde en Statistiek in 2021 | https://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=6996 | | US is gasheer vir BRICS-konferensie oor Wiskunde en Statistiek in 2021 | Media & Communication, Faculty of Science | <p>Wiskundiges en statistici van Brasilië, Rusland, Indië en China sal in November 2021 in Stellenbosch bymekaarkom vir die vyfde internasionale <a href="http://www.cms.org.cn/en/mathcenterintro_1379.html">BRICS- konferensie vir Wiskunde en Statistiek</a>.</p><p>Die Unversiteit Stellenbosch (US) se <a href="/afrikaans/faculty/science">Fakulteit Natuurwetenskappe</a> en <a href="/afrikaans/faculty/economy">Fakulteit Ekonomiese en Bestuurswetenskappe</a> sal as gasheer optree vir die konferensie wat vir die eerste keer in Suid-Afrika sal plaasvind. Die konferensie sal ook ondersteun word deur drie van Suid-Afrika se belangrikste verenigings in hierdie vakgebied, naamlik: die <a href="http://www.sams.ac.za/">Suid-Afrikaanse Wiskundige Vereniging </a> (<em>SAMS</em>), die <a href="https://sanum.github.io/">Suid-Afrikaanse spesiale balangegroep vir Numeriese en Toegepaste Wiskunde</a> (<em>SANUM</em>), en die <a href="https://sastat.org.za/">Suid-Afrikaanse Statistiese Vereniging</a> (<em>SASA</em>).</p><p>Die BRICS-konferensie het in 2016 tot stand gekom ten einde samewerking en uitruilskemas op die gebied van wiskunde onder die vyf lande te bevorder. Die vierde konferensie sal van 6 tot 10 Julie 2020 by die Indiese Instituut vir Wetenskapsonderrig en -navorsing (<em>IISER</em>) in Thiruvananthapuram plaasvind.</p><p>Prof Nick Hale, voorsitter van die reëlingskomitee en 'n dosent in die <a href="http://appliedmaths.sun.ac.za/">Afdeling Toegepaste Wiskunde</a> by die US, sê die tema vir 2021 se konferensie sal fokus op die bevordering van vennootskappe en inklusiewe netwerke vir wiskundiges, toegepaste wiskundiges en statistici van regoor die BRICS-lande en die Afrika-kontinent.</p><p>Terwyl gewilde onderwerpe van die dag soos datawetenskap en masjienleer sekerlik onder bespreking sal wees, sal die kollig ook val op belangrike fokusareas soos vroue in wiskunde, en wiskunde-onderrig, voeg hy by.</p><p>Prof Paul Mostert, voorsitter van die US se <a href="/afrikaans/faculty/economy/statistics">Departement Statistiek en Aktuariële Wetenskap</a> en 'n lid van die reëlingskomitee, sê die aanbied van die konferensie sal saamval met die 75ste herdenking van die departement: “Ons is baie opgewonde om hierdie mylpaal saam met kollegas in die wiskundige wetenskappe binne die breër BRICS-gemeenskap te kan vier. Die departement beskou die konferensie as 'n ideale geleentheid om die nuutste navorsing in die wiskundige en statistiese wetenskappe in Suid-Afrika ten toon te stel en te deel met 'n internasionale gehoor." </p><p>Die konferensie sal vanaf 21 tot 26 November 2021 plaasvind en sal 'n openbare lesing insluit om bewusmaking te skep van die belangrikheid, relevansie en verreikende invloed van wiskunde en statistiek in die moderne wêreld.</p><p>Vir meer inligting, kontak Prof Nick Hale by <a href="mailto:nickhale@sun.ac.za">nickhale@sun.ac.za</a> of besoek <a href="https://math.sun.ac.za/brics/">https://math.sun.ac.za/brics/</a><br></p><p><strong>Op die foto bo</strong>, die US se reëlingskomitte bestaan uit Prof Nick Hale en Prof Ingrid Rewitzky van die Fakulteit Natuurwetenskappe, en Prof Paul Mostert van die Fakulteit Ekonomiese en Bestuurswetenskappe. <em>Foto: Stefan Els</em><br><br></p> |
| Wetenskaplikes ontwikkel padkaart vir wêreldwye insekbewaring | https://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=6993 | | Wetenskaplikes ontwikkel padkaart vir wêreldwye insekbewaring | Corporate Communication / Korporatiewe Kommunikasie [Alec Basson] | <p>Met 'n geskatte 40% van alle insekte wat deur uitwissing bedreig word, het 73 wetenskaplikes van regoor die wêreld, insluitende die Universiteit Stellenbosch (US), besluit dat dringende stappe gedoen moet word om ons insekspesies te beskerm. Hulle het onder leiding van prof Jeff Harvey van die Nederlandse Instituut vir Ekologie met 'n padkaart vir wêreldwye insekbewaring en herstel vorendag gekom.</p><p>Die padkaart, met 'n oproep tot ingryping op die kort, medium en lang termyn, het onlangs in die vaktydskrif <a href="https://www.nature.com/articles/s41559-019-1079-8"><span class="ms-rteThemeForeColor-5-0" style=""><strong>Nature Ecology & Evolution</strong></span></a> verskyn.</p><p>Dit bevat 'n lys onmiddellike “geen berou" (<em>no regrets</em>)-stappe wat so gou as moontlik gedoen moet word om wêreldwye insekbevolkings te bewaar. Hierdie stappe sluit onder meer pogings in om mense op te voed oor die belangrike rol van insekte, om restourasie- en bewaringsprogramme aan te vul, om die gebruik van plaagdoders uit te faseer, om die invoer van ekologies-skadelike produkte te verminder, om die bekendstelling van uitheemse spesies te vermy en te temper, en om landskapheterogeniteit in landbou te bevorder. Grootskaalse beoordeling van die spesies, gebiede en kwessies wat ons aandag nodig het, moet ook gedoen word. <br></p><p>Op die medium termyn moet nuwe navorsingstudies oor die verskillende mensgeskepte stressors en huidige inligting oor insekdiversiteit in die verlede in private museums en insekversamelings by universiteite ontleed word. Langtermynstappe sluit vennootskappe in om nuwe habitatte vir insekte te skep en bestaandes te herstel en te beskerm en 'n wêreldwye moniteringsprogram sodat mense dieselfde metodes kan gebruik om insekte te beskerm. <br></p><p>Een van die medewerkers, dr James Baxter-Gilbert van die US se Sentrum vir Indringerbiologie, het in sy kommentaar oor die belangrikheid van die padkaart gesê: “Hierdie padkaart sal regerings, navorsers en bewaringskundiges help om die bedreigings wat 'n uitwerking op insekgemeenskappe het, aan te spreek en sodoende die afname van insekte wêreldwyd te bekamp." Baxter en die vermaarde insekkenner van die US se Departement Bewaringsekologie en Entomologie, prof Michael Samways, het tot die ontwikkeling van die padkaart bygedra. <br></p><p>Volgens Baxter-Gilbert is dit in ons beste belang om insekte te bewaar, aangesien hulle 'n belangrike rol in die instandhouding van ekostelsels en die volhoubaarheid van funksionele voedselwebbe speel. “Sonder die insekte sal die natuur soos ons dit ken, verlore gaan. Verder is insekte noodsaaklik vir menslike voedselproduksie, met baie spesies wat gewasse bestuif en as 'n biologiese plaagdoder dien," voeg hy by. <br></p><p>“In die lig van die wêreldwye verlies aan biodiversiteit, is bewaringsaksies nou meer nodig as ooit. Tog, indien ons die tipiese spesies wat deur bewaring geteiken word (die vertebrate, die donsige of veeragtige diertjies, al die individuele gunsteling-charismatiese spesies wat elkeen van ons het), wil beskerm, moet ons eers die insekte bewaar, aangesien hulle so 'n groot las van die ekologiese funksie dra wat die res van lewe toelaat om te bly voortbestaan." <br></p><p>Baxter-Gilbert voeg by dat die Sentrum vir Indringerbiologie se werk oor indringerplante en -diere beslis sal help met insekbewaring in die toekoms. <br></p><ul><li><strong>Bron: </strong>Harvey, J.A., Heinen, R., Armbrecht, I. et al. International scientists formulate a roadmap for insect conservation and recovery. <em>Nature Ecology & Evolution</em> (2020). <a href="https://doi.org/10.1038/s41559-019-1079-8"><span class="ms-rteThemeForeColor-5-0" style=""><strong>https://doi.org/10.1038/s41559-019-1079-8</strong></span></a> </li></ul><p><strong>SLEGS VIR MEDIANAVRAE</strong></p><p>Dr James Baxter-Gilbert</p><p>Sentrum vir Indringerbiologie<br></p><p>Departement Plant- en Dierkunde</p><p>Universiteit Stellenbosch </p><p>Sel: 082 407 0956</p><p>E-pos: <a href="mailto:jbg@sun.ac.za">jbg@sun.ac.za</a> </p><p><strong>UITGEREIK DEUR</strong></p><p>Martin Viljoen</p><p>Bestuurder: Media</p><p>Korporatiewe Kommunikasie</p><p>Universiteit Stellenbosch </p><p>Tel: 021 808 4921</p><p>E-pos: <a href="mailto:viljoenm@sun.ac.za">viljoenm@sun.ac.za</a> <br><br></p><p><br><br></p> |
| Die CNC-opleidingsfasiliteit by die Departement Bos- en Houtkunde bring nuwe vooruitsigte vir 2020 | https://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=6986 | | Die CNC-opleidingsfasiliteit by die Departement Bos- en Houtkunde bring nuwe vooruitsigte vir 2020 | Dr Brand Wessels | <p></p><div>Die openingseremonie van 'n nuwe CNC-opleidingsfasiliteit is op 21 Januarie 2020 gevier met groot opgewondenheid en belangstelling van verskillende belanghebbendes, waaronder verteenwoordigers van die bedryf, die privaatsektor, die akademie en die media. Professor Danie Brink, dekaan van die AgriWetenskappe-fakulteit, het die belangrikheid van vennootskappe tussen die nywerheid en die universiteit bespreek ten opsigte van opleiding en ontwikkeling van toekomstige bedryfsleiers. Daarbenewens het dr Brand Wessels, voorsitter van die Departement Bos- en Houtkunde (DBHK), die departement se visie en plan gedeel om die huidige opleidingsfasiliteite uit te brei, leerlinge op te lei en om die houtproduksbedryf nog beter te bedien as tans.</div><div><br> </div><div>Dus, waarom is hierdie fasiliteit opgerig? Die meubelbedryf in Suid-Afrika gebruik 'n relatiewe klein hoeveelheid van ons bosbronne. Dit is egter waarskynlik die grootste werkskepper van al die primêre en sekondêre houtverwerkingsektore in Suid-Afrika. In 2010 het die meubelsektor ongeveer 46 000 mense regstreeks aangestel - daarom is hierdie sektor vanuit 'n nasionale perspektief so belangrik. BSc Houtprodukkunde-studente het 'n ideale agtergrond vir die meubelbedryf. Dit is basies 'n kombinasie van 'n bedryfsingenieur en houtmateriaalwetenskaplike. Maar in die verlede is daar so min gegradueerdes geproduseer dat die meeste in die primêre houtverwerkingsbedrywe in diens was sodra hulle gegradueer het. Met toenemende studentegetalle word geglo dat die DBHK in die toekoms ook die meubelsektor met gegradueerdes kan bedien.</div><div><br> </div><div>Om hierdie studente toe te rus met praktiese vaardighede wat relevant is vir die meubelbedryf, het die Departement ongeveer drie jaar gelede met 'n langtermynplan begin om drie praktiese modules te skep wat op die meubelbedryf gefokus is. Hierdie modules word tydens vakansietye aangebied. Die eerste module is 'n basiese houtwerkswinkelkursus wat al 'n ruk lank nie-amptelik verloop, maar vanaf hierdie jaar word dit deel van die BSc-program. Die tweede module handel oor CNC-programmering en -gebruik en word vir die eerste keer in die Junie-vakansie aangebied. 'n Derde module in industriële houtafwerking word vir die toekoms beplan. Die onlangs ingeboude 5-as CNC-masjien is een van slegs 'n handjievol in Suid-Afrika en het gevorderde ontwerp- en vervaardigingsvermoë. Vyf-as CNC-programmering en -ontwerp sal deel uitmaak van die voorgraadse kurrikulum Houtproduk-kunde in 2020 en CNC-opleiding kan in die toekoms ook vir nie-studente as 'n kortkursus aangebied word.</div><div><br> </div><div>FPMSeta, die Fakulteit AgriWetenskappe, lede van die Saaghout-navorsingskonsortium, insluitend die Hans Merensky-stigting, Sappi, Safcol en Bosbou, en die DHN se THRIP-program, het befonds.<br></div><div><br> </div><div>Vir meer inligting, kontak dr Brand Wessels by cbw@sun.ac.za OF besoek ons webwerf by www.sun.ac.za/forestry<br><br></div><p><br> </p> |
| Die waarde van water | https://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=6960 | | Die waarde van water | WIIDA FOURIE-BASSON | <p>Aan die voet van Papegaaiberg op Stellenbosch vloei die Plankenbrugrivier digby ʼn informele nedersetting verby waar meer as 5500 inwoners so min as 150 gemeenskaplike toilette en 57 krane moet deel. </p><p>Sonder voldoende water- en sanitasiegeriewe vir die mense van Enkanini is dit nie net die inwoners wat sal ly nie, maar ook die nabygeleë rivier. Dít is waarom dr. Leanne Seeliger nie met haar hande gevou kon sit en niks doen nie. As senior navorser en deskundige op die gebied van omgewingsetiek by die Universiteit Stellenbosch (US) se Waterinstituut is haar navorsingsetiek daarop gerig om positiewe verandering so gou as moontlik teweeg te bring. En dit is waar die opvoedkundige omgewingskursus Iqhawe Lemvelo (natuurheld) inpas. </p><p>Een van die lewensvaardighede wat leerders sal hê na afloop van hierdie unieke kursus, is hoe om water en afval in hul onderskeie huishoudings in die informele nedersetting te hanteer. Die kursus is inderdaad uniek in die opsig dat dit kwessies aanspreek waarmee kinders in informele nedersettings daagliks te doen kry. As deel van die opvoedkundige been van die Amanzi Yimpilo-projek (water is gesondheid), ʼn samewerkingsvennootskap tussen die US Waterinstituut en die Stellenbosch-munisipaliteit, poog dié kursus om gemeenskapsondersteuning en -samewerking aan te wakker om water- en sanitasiedienste in die gemeenskap te verbeter. </p><p><strong>BESOEDELING</strong></p><p> Leanne werk al vir die afgelope sewe jaar in Enkanini, ʼn informele nedersetting wat in 2006 ontstaan het toe 47 families van die nabygeleë Kayamandi-township ʼn aangrensende stuk landbougrond beset het – vandaar die naam Enkanini, wat “met mag ingeneem" beteken. Enkanini het eers ses jaar later, in 2012, gemeenskaplike krane en toilette gekry, maar toe was daar reeds besoedeling in die Plankenbrugrivier. “Informeel is die nuwe norm. Munisipaliteite moet aanpasbaar, kreatief en innoverend wees om dit konstruktief te bestuur," verduidelik Leanne. “Totdat informele nedersettings nie ordentlike water- en sanitasiedienste ontvang het nie, gaan ons riviere en ekosisteme ly. </p><p>Dit is nie net ʼn sosio-ekologiese probleem nie; dit hou geweldige implikasies in vir landbou, voedselproduksie en openbare gesondheid." Vroeër vanjaar het Leanne die geleentheid aangegryp om haar teoretiese kennis in die praktyk toe te pas toe die Stellenboschmunisipaliteit haar genader het om te help om water- en sanitasiedienste in Enkanini te verbeter. D</p><p>ie Amanzi Yimpilo-projek was die resultaat. Omdat dit geskoei is op die beginsel van transformerende bestuur, betrek Leanne die gemeenskap én die munisipaliteit om oplossings te vind. Die projek behels opleidingswerkswinkels vir die inwoners, twee water-etiek meningsopnames, ʼn omgewingsopvoedingsprojek, sowel as die ontwikkeling van ʼn watermoniteringstoepassing. </p><p><strong>MENINGSPEILING</strong></p><p> In noue samewerking met Paul Roviss Khambule, ʼn sosiale entrepreneur van Kayamandi, het hulle ʼn paar inwoners van Enkanini geïdentifiseer en as medenavorsers opgelei. Vroeër vanjaar het dié span ʼn meningspeiling onder 800 huishoudings gedoen om hierdeur hul houding ten opsigte van water en sanitasie te probeer verstaan. Vir die duur van die projek is die spanlede in diens van die regering se uitgebreide program vir openbare werke. Paul sê die opname het reeds daarin geslaag om die gemeenskap meer bewus te maak van die probleem. “Dit is nie net die universiteit wat inkom om navorsing te doen nie; dit gaan daaroor om die gemeenskap bewus te maak dat hul gedrag, soos om riool en afval buite op straat te gooi, die gemeenskap en die omgewing kan benadeel." </p><p>Die span moedig ook inwoners aan om verstopte toilette en pype direk by die munisipaliteit se Let's Fixit-lyn aan te meld, waarvandaan dit onmiddellik by die relevante departemente gerapporteer word. Op grondvlak lyk dit asof ʼn meer buigsame verhouding tussen die Enkanini-gemeenskap en die munisipaliteit besig is om te ontwikkel, wat gepaard gaan met ʼn daadwerklike poging van die munisipaliteit om water- en sanitasieinfrastruktuur in die gemeenskap te verbeter, meen Kamohelo Mculu, projekbestuurder by die munisipaliteit se Infrastruktuurdiensteafdeling. </p><p>Buiten die dringende kwessies rakende die gemeenskap en die Plankenbrugrivier, is Leanne veral bekommerd oor die kinders. Dis waarom sy en ʼn groep vrywilligers reeds sewe jaar gelede in samewerking met die munisipaliteit ʼn opvoedingsentrum in Enkanini begin het. Dit is gehuisves in twee Wendyhuisies teen die hange van Papegaaiberg. Dit dien as crèche en nou ook as plek waar die Iqhawe Lemvelo-kursus aangebied word. </p><p><strong>INTEGRITEIT</strong></p><p> “Kinders uit informele nedersettings word dikwels benadeel deur ʼn skoolstelsel wat nie in hul spesifieke behoeftes voorsien nie. Ons het ʼn program ontwerp wat op vaardighede fokus om die hier en nou van hul lewens te hanteer. Dit is ʼn plekgebaseerde benadering wat hulle in staat stel om uit hul eie lewenservarings te leer," verduidelik Leanne. <br></p><p>Sy het dié benadering ontwikkel in samewerking met prof. Chris Reddy van die US se Fakulteit Opvoedkunde, en die kurrikulum dek onderwerpe soos water en die herwinning van afval in jou huishouding en gemeenskap. Hoewel hierdie navorser alombekend is vir haar saaklike houding en pragmatiese hantering van komplekse probleme, skiet Leanne se oë vol trane wanneer sy begin praat oor die harde werklikheid van armoede en ongelykheid en hoe dit kinders in informele nedersettings raak. </p><p>“My dogter het vir my, en ek kan vir haar geleenthede bied. Wat van ouers wat nie in staat is om dit vir hulle kinders te doen nie?" Uiteindelik glo sy ʼn mens kan nie ʼn prysetiket aan die natuur hang nie. “Ons mag nie die natuur as vanselfsprekend aanvaar nie; dit het intrinsieke waarde." </p><p>En daarom is Leanne ʼn baanbreker, besig om nuwe maniere te vind om met die gemeenskap, industrie en plaaslike owerhede saam te span. Hierdeur wil sy nie net die ekologiese integriteit van die Plankenbrugrivier herstel nie, maar veral die waardigheid van die kinders wat op die rivieroewer speel.<br></p><p><strong>Meer oor DIE AMANZI YIMPILO-PROJEK</strong> </p><p>Die Amanzi Yimpilo-projek (water is gesondheid) is ʼn uitvloeisel van die Rektors- en Uitvoerende Burgemeestersforum, ʼn struktuur wat samewerking tussen die Universiteit Stellenbosch en die Stellenbosch-munisipaliteit bevorder, tot voordeel van die hele dorp en gemeenskap. Die doel van die projek is om navorsing te doen oor die uitdagings rondom water, afval- en sanitasiegeriewe in die gemeenskap, en hoe om dit te verbeter.<br><a href="https://console.virtualpaper.com/stellenbosch-university/matieland-desember-2019/">Lees meer</a> in die Matieland<br></p> |
