Natuurwettenskappe
Welkom by Universiteit Stellenbosch

​Fakulteit Natuurwetenskappe-nuus

 

 

Groot finansiële inspuiting vir geneesmiddelontwikkeling in Afrikahttps://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10391Groot finansiële inspuiting vir geneesmiddelontwikkeling in AfrikaWiida Fourie-Basson (Media: Faculty of Science)<p>​<span style="text-align:justify;">'</span><span style="text-align:justify;">n Netwerk van wêreldklas wetenskaplikes oor Afrika heen betree nou die internasionale arena van geneesmiddelontwikkeling nadat hulle 'n finansiële toekenning van US$7,2 miljoen van die </span><a href="https://www.gatesfoundation.org/" style="text-align:justify;">Bill en Melinda Gates Stigting</a><span style="text-align:justify;"> en </span><a href="https://www.lifearc.org/" style="text-align:justify;">LifeArc</a><span style="text-align:justify;">,</span><span style="text-align:justify;"> 'n liefdadigheidsorganisasie wat mediese navorsing steun, bekom het.</span></p><p style="text-align:justify;">Die toekenning is deel van die Grand Challenges Africa Drug Discovery Accelerator (GC ADDA) program – 'n familie van inisiatiewe wat innovasie aanmoedig om globale gesondheids- en ontwikkelingsprobleme aan te spreek.</p><p style="text-align:justify;">GC ADDA sal US$4,7 miljoen (ongeveer R85 miljoen) van die toekenning oormerk vir die ontwikkeling van nuwe middels in die stryd teen malaria en Tuberkulose (TB) – twee siektes wat meer sterftes op die Afrika-vasteland veroorsaak as in die res van die wêreld. Wetenskaplikes van  die Universiteite van Ghana en Pretoria en Universiteit Stellenbosch sal dié inisiatief lei. </p><p style="text-align:justify;">Alhoewel Afrika-lande beduidende vooruitgang gemaak het in die stryd teen malaria en TB, dra die kontinent steeds die las van infeksiesiektes met hierdie twee eeue oue siektes wat elke jaar ongeveer een miljoen mense op die vasteland dood. Volgens die Wêreld- gesondheidsorganisasie is ongeveer 600 000 van hierdie sterftes toe te skryf aan <a href="https://www.who.int/health-topics/malaria#tab=tab_1">malaria</a> en 400 000 aan <a href="https://www.who.int/health-topics/tuberculosis#tab=tab_1">tuberkulose</a>. Die feit dat behandelingsweerstandige vorme van hierdie siektes voortdurend kop uitsteek, beteken dat daar 'n noodsaaklike behoefte is aan innoverende hulpmiddels om dit die hoof te bied. </p><p style="text-align:justify;"><strong>Leiers in malaria- en TB-navorsing in Afrika</strong></p><p style="text-align:justify;">Aan die stuur van hierdie poging om geneesmiddelkandidate te lewer, staan <a href="https://www.ug.edu.gh/chemistry/staff/richard-k-amewu-bscghana-mscphdchemistryuk">Dr Richard Amewu</a>, hoof van die Drug Innovations Group by die Universiteit van Ghana, en  <a href="https://www.up.ac.za/biochemistry-genetics-and-microbiology/article/2729233/prof-l-birkholtz">Prof. Lyn-Marié Birkholtz</a> verbonde aan die Universiteit van Pretoria se <a href="https://www.up.ac.za/up-institute-for-sustainable-malaria-control">Instituut vir Volhoubare Malariabeheer</a> in Suid-Afrika. </p><p style="text-align:justify;">Prof. Birkholtz sê die behoefte aan teenmalariamiddels in Afrika is van kritieke belang aangesien malariagevalle aan die toeneem is. “Ons moet bestaande ontdekkings voortdryf deur voort te bou op ons bestaande kapasiteit en kundigheid."</p><p style="text-align:justify;">Volgens Dr Amewu, sal hierdie toekenning  deurlopende pogings van Afrika-wetenskaplikes aanvul wat bydra tot die wêreldwye pogings om hierdie twee siektes te beveg. Hierdie navorsing sal voortbou op die toonaangewende bydraes oor midddelontdekking wat gespruit het uit die totstandkoming van die Holistiese middelontdekking- en -ontwikkelingsentrum (H3D), gesetel by die Universiteit van Kaapstad in Suid-Afrika.</p><p style="text-align:justify;">Die netwerk van wetenskaplikes wat op malaria fokus, sluit ook in: <a href="https://www.researchgate.net/profile/Fabrice-Boyom">Prof. Fabrice Boyom</a> van die Yaoundé Universiteit in Kameroen; <a href="https://www.wits.ac.za/staff/academic-a-z-listing/r/amandarousseauwitsacza/">Prof. Amanda Rousseau</a> van die Universiteit van die Witwatersrand; <a href="https://www.linkedin.com/in/winston-nxumalo-1a886586/?originalSubdomain=za">Dr Winston Nxumalo</a> van die Universiteit van Limpopo; en <a href="https://www.researchgate.net/profile/Laurent-Dembele">Prof. Laurent Dembele</a> en <a href="https://dinkorma.com/">Dr Dinkorma Ouloguem</a> van die Université des Sciences, des Techniques et des Technologies de Bamako in Mali. Hulle sal nou saamwerk met kundiges van die <a href="https://drugdiscovery.dundee.ac.uk/">Drug Discovery Unit</a> by die Universiteit van Dundee in Skotland, die biotegnologiemaatskappy <a href="https://lgenia.com/">Lgenia</a> (VSA), <a href="https://www.malariada.org/">the Malaria Drug Accelerator</a>, en die <a href="http://www.mmv.org/">Medicines for Malaria Venture </a>(MMV) asook die H3D.  </p><p style="text-align:justify;">In reaksie op die aankondiging het Dr James Duffy, senior direkteur van geneesmiddelontdekking by MMV gesê hierdie toekenning gaan die speelveld vir Afrika-wetenskaplikes en middelontwikkeling op die vasteland verander: “'n Unieke omgewing en geleentheid is geskep waar wêreldklas wetenskaplikes van lande met endemiese siektes kan saamwerk om nuwe middels te ontdek en in pasiëntbehoeftes op hul voorstoep te voorsien. </p><p style="text-align:justify;">In die stryd teen multimiddelweerstandige TB, sal die poging gelei word deur <a href="/english/faculty/science/biochemistry/research/strauss-group">Prof. Erick Strauss</a> van die <a href="/english/faculty/science/biochemistry/research/strauss-group">Departement Biochemie</a> by die Universiteit Stellenbosch (US), in vennootskap met <a href="https://www.samrc.ac.za/research/intramural-research-units/Tuberculosis-gabriel-mashabela">Dr Gabriel Mashabela</a> van die Suid-Afrikaanse Mediese Navorsingsentrum vir TB-navorsing, (ook aan die US), en spanne gelei deur <a href="https://www.ru.ac.za/bm/people/academicstaff/edkins/">Prof. Adrienne Edkins</a> van Rhodes Universiteit en <a href="https://pharmacy.ukzn.ac.za/discipline-staff/prof-rajshekhar-karpoormath/">Prof. Rajshekar Kapoormath</a> van die Universiteit van KwaZulu-Natal in Suid-Afrika, asook <a href="https://gcgh.grandchallenges.org/grant/identification-novel-synthetic-and-natural-product-semi-synthetic-derivatives-targeting">Dr Elizabeth Kigondu</a> en <a href="https://www.researchgate.net/profile/Edwin-Murungi">Dr Edwin Murungi</a> verbonde aan die Kenia Mediese Navorsingsinstituut. </p><p style="text-align:justify;">Volgens Prof. Strauss is die doel om nuwe, voorheen onverkende weë te volg om effektiewe behandelings teen TB te ontdek. Hierdie pogings sal die vele bestaande middelontwikkelingspogings aanvul wat deur ander internasionale konsortiums soos die <a href="https://www.tbdrugaccelerator.org/about/mission/">Tuberculosis Drug Discovery Accelerator</a> gelei word.</p><p style="text-align:justify;"><a href="https://www.niaid.nih.gov/research/clifton-e-barry-iii-phd">Dr Clif Barry</a>, hoof van die Tuberkulose-navorsingsafdeling by die Verenigde State se Nasionale Instituut van Gesondheid, sê TB en veral multimiddelweerstandige TB is steeds 'n groot gesondheidslas vir Afrika-lande: “Dit is net gepas dat 'n belegging op hierdie skaal gemaak word om wetenskaplikes op die vasteland te ondersteun wat werk om nuwe tuberkulosebehandelings te ontwikkel." </p><p style="text-align:justify;"><a href="https://kellychibaleresearch.uct.ac.za/">Prof. Kelly Chibale</a>, direkteur van H3D sê die toekenning is 'n groot hupstoot vir die bou van 'n kritieke massa van wetenskaplikes wat hierdie siektes op die Afrika-vasteland kan beveg.</p><p style="text-align:justify;">Prof. Sibusiso Moyo, Adjunk Visekansellier: Navorsing, Innovasie, en Nagraadse Studies by die US, het gesê die drie universiteite het 'n lang geskiedenis van samewerking deur die Afrika Navorsingsuniversiteitsalliansie (ARUA), tesame met ander Afrika vennote: “Ek wil graag die wetenskaplikes gelukwens met die toekenning en die voorbeeld wat hulle stel van hoe universiteite 'n rol kan speel in innovasie en middelontwikkeling". </p><p style="text-align:justify;"><strong>Agtergrond</strong></p><p style="text-align:justify;"><strong>Wat is malaria?</strong></p><p style="text-align:justify;">Malaria is 'n siekte wat veroorsaak word deur parasiete (<em>Plasmodium</em>) wat mense kan infekteer nadat hulle deur 'n <em>Anopheles</em>-muskiet gebyt is wat 'n draer van hierdie parasiete is. Simptome kom voor ongeveer twee weke nadat 'n persoon gebyt is. In Afrika kan mense egter tientalle kere per nag gebyt word wat die risiko van malaria aansienlik verhoog.  Boonop kom die mees dodelike vorm van die parasiet (<em>Plasmodium falciparum</em>) in Afrika voor. Indien 'n pasiënt nie betyds behandel word nie, kan dit binne 24 uur noodlottig wees. Ongelukkig het beide die parasiet en die muskiet reeds by die heersende beheermaatreëls aangepas deur weerstand te ontwikkel en die muskiet het selfs sy gedrag verander. Dit is dus baie moeilik om die siekte te beheer. Nuwe teenmalariamiddels moet vooortdurend ontwikkel word om die siekte te voorkom, lewens te red en die verspreiding van die parasiet te stuit.  </p><p style="text-align:justify;"><strong>Wat is tuberkulose?</strong></p><p style="text-align:justify;">Tuberkulose (TB) word veroorsaak deur 'n bakterie (<em>Mycobacterium tuberculosis</em>) wat tipies versprei word wanneer geïnfekteerde individue hoes en spoeggdruppels – wat die bakterie bevat – in die lug vrystel. Wanneer 'n individu geïnfekteer is, kan die bakterie vir jare dormant wees in die draer en geen aktiewe siektesimptome veroorsaak nie. Individue wat egter MIV-positief is, is meer vatbaar vir die siekte wat dan ontwikkel as pulmonale tuberkulose (TB wat in die longe voorkom). In hierdie populasies is die voorkoms van TB byna dubbeld soveel as in populasies van individue sonder MIV. Suid-Afrika het tans een van die hoogste voorkomssyfers van TB-infeksies, met byna 1 uit elke 100 van die bevolking wat geïnfekteerd is. Alhoewel TB met antibiotika behandelbaar is, duur die standaardbehandeling egter ses maande. Die hoë siektelas, tesame met die probleme wat individue ondervind met die voltooiing van hul behandeling, het gelei tot die ontwikkeling van nuwe vorme van TB wat weerstandig is teen byna alle vorms van behandelings wat tans beskikbaar is. </p><p style="text-align:justify;"><em>Op die foto bo, van links na regs: Prof. Erick Strauss, Prof. Lyn-Marié Birkholtz, en Dr. Richard Amewu. Foto: Stefan Els</em><br></p><p>​​<br></p>
CHPC/NITheCS Kodering Somerskool ontsluit ‘n ‘wêreld van moontlikhede’https://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10385CHPC/NITheCS Kodering Somerskool ontsluit ‘n ‘wêreld van moontlikhede’NITheCS (media and communication)<p>Dit is soos om 'n geheime wapen of supermagte te ontdek, bevrydend. Dit is hoe studente wat onlangs die Kodering Somerskool bygewoon het, hul kennismaking met programmeringstale soos Python, Gitbash en Spyder ervaar het.</p><p>Die 14de Kodering Somerskool is van 29 Januarie tot 9 Februarie 2024 deur die Nasionale Instituut vir Teoretiese en Berekeningswetenskappe (NITheCS) en die Centre for High Performance Computing (CHPC) aangebied. Dit is bygewoon deur 580 studente van meer as 30 hoër onderwys instellings in Suid-Afrika en Kenia.<br></p><p>Mnr. Binjamin Barsch, Hoof Sagteware Ingenieur by die CHPC en hoof koördineerder vir die Kodering Somerskool, sê 297 van die studente het vir sertifikate gekwalifiseer – 'n toename van 18% op die vorige jaar se aantal graduante.</p><p>“Dit was bevredigend om die deelname van soveel studente te beleef. Op ons interaktiewe kommunikasieplatform op die Slack werksruimte, was daar meer as 6 500 boodskappe.</p><p>Barsch het ook interessante statistieke van vanjaar se somerskool beskikbaar gemaak: Van die 580 studente was 57% manlik en 43% vroulik, en 40% was MSc studente versus 25% PhD studente. Die meerderheid studente was afkomstig vanuit vakgebiede soos fisika (21.6%), chemie (17%), en biologie (16.9%), gevolg deur ingenieurswese (9.6%), omgewingswetenskappe en geografie (9.5%) en die mediese wetenskappe (7.23%). </p><p>Vanjaar het Noordwes Univeristeit se Vanderbijlparkkampus en Walter Sisulu Universiteit ook vir die eerste keer deelgeneem. </p><p>Prof. Francesco Pettrucione, interim direkteur van NITheCS, sê die toename in studentegetalle is die produk van die harde werk van NITheCS se verteenwoordigers op die verskillende kampusse en die gretigheid van deelnemers om die kwaliteit van hul navorsing te verbeter: “Ons is vas van plan om die reiktwydte van die Koderingsomerskool nog verder uit te brei. Vir volgende jaar hoop ons byvoorbeeld om nog meer studente van naburige lande te betrek, en sodoende om 'n meer diverse opleidingsomgewing te bevorder."</p><p>Volgens Barsch sal die Koderingsomerskool weer in hibriede formaat aangebied word. Dit beteken dat studente die twee weke-lange opleidingsprograme aanlyn of in-persoon by 'n instansie van hul keuse kan bywoon, waar hulle dan ook toegang het tot aanlyn lesings en in-persoon toesig.</p><p>“Die meerderheid van studente het die in-persoon bywoning meer doeltreffend ervaar," het hy bygevoeg.</p><p style="text-align:justify;">Gedurende die eerste week is deelnemers aan die fundamentele beginsels van Python en datawetenskap blootgestel, wat hulle daartoe instaat stel om verskeie datastelle te analiseer en te manipuleer, insluitend 'n inleiding tot Linux en Bash. Gedurende die tweede week is studente bekendstel aan sagteware-oplossings wat hulle in hul navorsing mag nodig kry, met voorbeelde uit verskeie velde soos masjienleer, bioinformatika, die simulasie van chemiese stelsels en die toepassing van Monte Carlo metodes.</p><p style="text-align:justify;">Hieronder volg 'n paar aanhalings uit die studente se anonieme terugvoer:<br></p><ul><li>"Learning Python felt like unlocking a new realm of possibilities for my research. I'm excited to delve deeper into data manipulation and analysis using the skills gained in week 1."</li><li>"The introduction to bash scripting was a game-changer for me. It's like I found a secret weapon to tackle repetitive tasks efficiently in my work."</li><li>"Python and Gitbash have become my dynamic duo for data analysis. I can now navigate through datasets without the hassle of Excel, thanks to the coding summer school."</li><li>"The guest lectures provided insights that I could immediately share with fellow data science majors in the industry. The centralized learning approach made it all the more impactful."</li><li>"I never thought I'd appreciate plotting graphs in Python so much! It adds a creative dimension to data visualization that I was missing out on."</li><li>"The sessions on Linux and Github have expanded my toolkit for efficient research data processing. Now, I feel more comfortable and confident in managing my projects."</li><li>“Becoming comfortable with Bash and Spyder feels like gaining new superpowers. The integration with Gitbash has streamlined my file management, making my workflow smoother." </li><li>"The quizzes were a great touch. They challenged me to apply what I learned actively, reinforcing my understanding of Python and Gitbash commands."</li><li>"I used to rely heavily on Excel for data analysis, but now, after week 1, Python has become my go-to tool. The shift is not just practical; it's liberating."</li><li>"The coding summer school has turned me into a Python enthusiast. I can't wait to implement what I've learned, especially in the upcoming Streamlit project. Python/bash is, indeed, awesome!"</li></ul><p style="text-align:justify;">Die 15de Koderingsomerskool sal volgende jaar weer plaasvind. Volg NITheCS se kalender om op datum te bly met lesings en opleidingsgeleenthede - <a href="https://mailchi.mp/nithecs/calendar-4866608?fbclid=IwAR25-Ch-6xalq2MaW2IFuYhJ2bGvbwVdxBOI-9rAdZHe651xNMdRs87L03s">NITheCS calendar: 26 Feb-3 Mar 2024 (mailchi.mp)</a></p><p>Klik hier vir 'n YouTube video meet foto's van deelnemers op die verskillende kampusse - <a href="https://www.youtube.com/watch?v=ajS_cJ9MKLI">Coding Summer School 2024 (youtube.com)</a><br></p>
Die 400 jaar oue geskiedenis van eikebome: van kultuur-ikone tot indringers en slagoffershttps://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10375Die 400 jaar oue geskiedenis van eikebome: van kultuur-ikone tot indringers en slagoffersFaculty of Science (media and communication)<p>​<span style="text-align:justify;">D</span><span style="text-align:justify;">ie nagenoeg 400 jaar oue geskiedenis van eikebome in Suid-Afrika kan dalk tot 'n einde kom en die boomlandskap van dorpe en stede soos Kaapstad, George, Paarl, Stellenbosch en  </span><span style="text-align:justify;">Swellendam vir ewig verander.</span></p><p style="text-align:justify;">Volgens 'n <a href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0254629924000851">navorsingsartikel</a> wat onlangs in die <em>South African Journal of Botany</em> verskyn het, het ekoloë van die <a href="https://blogs.sun.ac.za/cib/">Sentrum vir Indringerbiologie</a> (SIB) in die Universiteit Stellenbosch se <a href="https://climate.sun.ac.za/">Skool vir Klimaatstudie</a>, die geskiedenis van die genus <em>Quercus</em> in Suid-Afrika nagespoor – wanneer dit vir die eerste keer hier ingebring is, sy huidige status, asook die faktore wat verantwoordelik is vir die verandering in die verspreiding daarvan oor ons landskappe heen. </p><p style="text-align:justify;">Christiaan Gildenhuys, 'n nagraadse student in die US se Departement Plant- en Dierkunde en hoofouteur van die artikel, sê die eerste geskrewe rekord van die Steeleik (<em>Quercus robur</em>),  dateer uit 1656 en is volgens oorlewering deur Jan van Riebeek self ingebring: “Dosyne ander eikeboomspesies is deur vroeë Hollandse setlaars en die Britse koloniale regering ingebring.  Daarna is dit wydverspreid oor die land aangeplant en het sedertdien een van die mees wydverspreide en herkende boomgenera in hedendaagse Suid-Afrika geword," verduidelik hy. </p><p style="text-align:justify;">Maar nou is die spesie in 'n doodloopstraat.     </p><p style="text-align:justify;">Gildenhuys het bevind dat drie eikeboomspesies  – die Steeleik, Moeraseik,<em> </em>en Kurkeik, – indringers geword het op rivieroewers en in die koppelvlakgebiede waar stad en natuur ontmoet in Stellenbosch en Kaapstad. Tans veroorsaak hierdie eikebome nog nie groot probleme as indringers nie, maar kan moontlik in die toekoms.      </p><p style="text-align:justify;">Terselfdertyd is baie van die spesies (wat die <em>Q. robur</em> of Steeleik wat die mees wydverspreid voorkom, insluit) hoogs vatbaar vir siektes en indringerkewers soos die stompkopkewer: “Dit beteken dat baie van die eeue oue eikebome nie net in gevaar is nie, maar ook dat besmette bome verwyder moet word om te verhoed dat die besmetting verder versprei," sê Gildenhuys.</p><p style="text-align:justify;">Prof. Dave Richardson, 'n ekoloog by die SIB en mede-outeur van die studie, sê die storie van eikebome in Suid-Afrika is 'n klassieke voorbeeld van hoe globale verandering vinnig besig is om die rolle van, en perspektiewe oor spesies in stedelike gebiede te verander. </p><p style="text-align:justify;">“Ons moet aanvaar dat die potensiële impak van die stompkopkewer die speelveld gaan verander. As gevolg van hierdie indringing gaan die boomlandskap van baie dorpe in Suid-Afrika nogal radikaal verander. Grondeienaars en owerhede wat besluit om besmette <em>Q. Robur</em>-bome met minder kwesbare boomspesies te vervang, moet ook die potensiële negatiewe impak van dáárdie spesies oorweeg," verduidelik hy. </p><p style="text-align:justify;">Die ideaal sou wees om die besmette bome met inheemse bome te vervang wat minder vatbaar vir peste en siektes soos die stompneuskewer is. Maar hy waarsku egter dat mense se verknogtheid aan hul strate met eikebome, vervangingspogings in die wiele kan ry en konflik tussen bestuur en belanghebbendes kan veroorsaak.</p><p style="text-align:justify;">Prof. Guy Midgley, waarnemende direkteur van die Skool vir Klimaatstudie, sê die bome lewer 'n lewensnoodsaaklike bydrae om die imapk van klimaatsverandering te versag deur die hittestres in stedelike gebiede te verminder. Aan die ander kant kan die wyse waarop daar van duisende siek bome ontslae geraak word, 'n groot impak op koolstofvrystelling hê.</p><p style="text-align:justify;">Die debat oor die kulturele waarde van eikebome in die algemeen gooi nog vet op die vuur. In een van die sektore van die Suid-Afrikaanse samelewing word hierdie eeue oue bome as deel van ons kultuurgeskiedenis gevier. In 'n ander sektor word hulle as ongewenste oorblyfsels van 'n koloniale verlede beskou.</p><p style="text-align:justify;"><strong>Interessante historiese feite oor eikebome in Suid-Afrika</strong></p><ul><li>1656: Eerste geskewe rekord van <em>Q.robur</em>-spesie in Suid-Afrika.</li><li>1795: Aanplanting van historiese eikelaan tussen Kompanjiestuin en die Parlement in Kaapstad. </li><li>1868: Eerste eikebome in Potchefstroom aangeplant.</li><li>1910: Aanplanting van historiese eikelaan in Potchefstroom (in 1977 as nasionale monument verklaar).</li><li>2012: Eerste rekord van stompneuskewer in Suid-Afrika aangemeld in KwaZulu-Natal.</li></ul><br><strong>Op die foto's bo: </strong><br><em>Quercus robur </em>is in 1656 vir die eerste keer in Suid-Afrika ingebring. Vandag is dit een van die mees herkende bome in die Suid-Afrikaanse landskap wat ook die wydverspreidste voorkom – soos in Stellenbosch strate (ook bekend as die Eikestad). Hierdie eeue oue bome is egter ook die mees vatbare spesie vir infeksies en peste soos die stompkopkewer. <em>Foto's: Christiaan Gildenhuys</em><br><br> <strong>Media navrae</strong><br><br>Christiaan Gildenhuys<br>E-pos: 23594993@sun.ac.za<br><p>Selfoon: 079-0188751<br></p>
Geslagsgaping in die wetenskap moet oorbrug word – Prof Sibusiso Moyohttps://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10364Geslagsgaping in die wetenskap moet oorbrug word – Prof Sibusiso MoyoProf Sibusiso Moyo<p>Die Internasionale Dag van Vroue en Meisies in die Wetenskap is op Sondag 11 Februarie gevier. In ʼn meningsartikel vir die <em>Mail & Guardian</em> skryf prof Sibusiso Moyo (Viserektor: Navorsing, Innovasie en Nagraadse Studies) dat ons in opvoedkundige geleenthede moet belê, mentorskap- en ondersteuningsnetwerke moet bied en geslagsdiversiteit aktief in wetenskaplike navorsing en innovasie moet bevorder ten einde die volle potensiaal van vroue in die wetenskap te benut.<br></p><ul><li>Lees die vertaalde weergawe van die artikel hier onder. Klik <a href="https://mg.co.za/thought-leader/opinion/2024-02-12-closing-the-gender-gap-in-science/"><strong class="ms-rteThemeForeColor-5-0">hier</strong></a><span class="ms-rteThemeFontFace-1">​</span><span class="ms-rteThemeFontFace-1"> </span>vir die artikel soos geplaas.</li></ul><p><strong>​Prof Sibusiso Moyo*</strong> <br></p><p>Ter viering van die Internasionale Dag van Vroue en Meisies in die Wetenskap op 11 Februarie, is dit noodsaaklik om te besin oor die vordering wat gemaak is en die uitdagings wat steeds voortduur om geslagsgelykheid in die sogenaamde STEM-vakke – wetenskap, tegnologie, ingenieurswese en wiskunde – te verseker. Hierdie dag dien as 'n wêreldwye viering van die onskatbare bydraes wat vroue tot STEM-vakgebiede lewer, terwyl dit ook die verskille beklemtoon wat hulle volle deelname belemmer.</p><p>Ek doen 'n beroep op ons almal om ons pogings te verskerp om meer vroue aan te moedig en te ondersteun om loopbane in die wetenskap te volg.</p><p>Ondanks die vordering wat in die onderwys gemaak word, bly die geslagsgaping duidelik sigbaar, met miljoene meisies wat steeds struikelblokke ondervind om gehalte-onderwys te ontvang – veral in konflikgeteisterde gebiede. Die opskorting van opvoedkundige geleenthede vir vroue, soos regoor die wêreld al gesien is, beklemtoon die dringende behoefte om sistemiese struikelblokke aan te spreek wat meisies se opvoeding wêreldwyd belemmer. Verder word vroue en meisies buite verhouding uitgesluit van geleenthede om noodsaaklike vaardighede te ontwikkel, wat die siklus van ongelykheid voortsit.</p><p>Geslagsverskille duur voort op die gebied van wetenskap en innovasie, wat vroue se rolle en bydraes beperk. Namate tegnologie verder vooruitgaan, is dit van uiterste belang dat vroue nie agterbly nie. Die opkoms van kunsmatige intelligensie (KI) bied geleenthede én uitdagings, maar vroue bly onderverteenwoordig op hierdie gebied. Die gevolge van hierdie wanbalans strek ver, aangesien AI-tegnologieë dikwels vooroordele weerspieël wat ongelykhede veral vir vroue van kleur kan vererger.</p><p>Te midde van hierdie uitdagings is daar egter bakens van hoop wat ons inspireer om na groter geslagsgelykheid in STEM-vakke te streef. Die Universiteit Stellenbosch (US) is vanjaar verheug om Melissa Müller, Suid-Afrika se toppresteerder in die 2023-matriekeindeksamen, te verwelkom as 'n skitterende voorbeeld van die potensiaal waaroor jong vroue beskik wat in die wetenskap belangstel. Haar besluit om megatroniese ingenieurswese aan die US te studeer, is 'n voorbeeld van die belangrikheid daarvan om vroue se ambisies in STEM-vakgebiede te koester en te ondersteun. Ons wens baie ander vroue en meisies geluk wat voortgaan om uit te blink en STEM-vakgebiede te betree waarin vroue tradisioneel onderverteenwoordig is.</p><p>Ons het by die US gesien hoe die aantal vroulike doktorale gegradueerdes tussen 2018 en 2021 geleidelik toegeneem het tot 48% van doktorale graduandi. Dit vergelyk goed met die 46% wat vir die Suid-Afrikaanse hoëronderwyssektor aangeteken is.</p><p>Boonop verteenwoordig die onlangse bekendstelling van die Paarl Africa Underground Laboratory (Paul) -projek 'n baanbrekersinisiatief wat Afrika se potensiaal in wetenskaplike navorsing beklemtoon. Ons moet met die aanpak van hierdie baanbrekerspoging om donker materie en neutrino's te bestudeer, verseker dat vroue aktief by hierdie wetenskaplike aktiwiteit betrokke is en verteenwoordig word. </p><p>Kom ons herbevestig op hierdie Internasionale Dag van Vroue en Meisies in die Wetenskap ons verbintenis daartoe om struikelblokke uit die weg te ruim en inklusiewe omgewings te skep waar vroue in STEM kan floreer. Ons moet in opvoedkundige geleenthede belê, mentorskap- en ondersteuningsnetwerke bied en geslagsdiversiteit aktief in wetenskaplike navorsing en innovasie bevorder. Deur die volle potensiaal van vroue in die wetenskap te benut, kan ons betekenisvolle vordering na 'n billiker en meer voorspoedige toekoms vir almal moontlik maak.</p><p>Ons gee erkenning aan die vrouewetenskaplikes aan die US wat steeds 'n groot invloed het en voortgaan om toekomstige geslagte te mentor. Prof Michele Miller, wat aan die hoof staan van die US se Diere-TB-navorsingsgroep en die DWI-NNS se Suid-Afrikaanse Navorsingsleerstoel in Diere-TB beklee, en prof Quinette Louw, die uitvoerende hoof van die Departement Gesondheids- en Rehabilitasiewetenskappe aan die US en bekleër van die Suid-Afrikaanse navorsingsleerstoel in innoverende rehabilitasie, is uitstekende voorbeelde.</p><p>Terwyl ons die prestasies van vroue in die wetenskap vier, moet ons ook erkenning gee aan die werk wat voorlê ten einde ware geslagsgelykheid in STEM-vakgebiede te bewerkstellig. Kom ons baan saam die weg vir 'n toekoms waar elke meisie en vrou die geleentheid het om haar passie uit te leef en haar talente beskikbaar te stel vir die vorming van die wêreld deur wetenskap en innovasie.</p><p><strong>*Prof Sibusiso Moyo is Viserektor: Navorsing, Innovasie en Nagraadse Studies by die Universiteit Stellenbosch.</strong></p><p><br><br></p>
Wêreldkankerdag: Genetiese toetsing, beter gesondheidsorg kan help om kankerbehandeling te verbeterhttps://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10359Wêreldkankerdag: Genetiese toetsing, beter gesondheidsorg kan help om kankerbehandeling te verbeterCorporate Communication & Marketing / Korporatiewe Kommunikasie & Bemarking<p>Wêreldkankerdag is op Sondag 4 Februarie gevier. In meningsartikels vir die media maak kenners aan die Universiteit Stellenbosch voorstelle om die globale kankersorg-gaping te oorbrug. Klik op die skakels hier onder om die vertaalde weergawes van die artikels te lees.<br></p><ul><li>Dr Yuri Munsamy (<a href="/english/Documents/newsclips/YMunsamy_World%20Cancer%20Day%202024translated.pdf"><strong class="ms-rteThemeForeColor-5-0">Mail & Guardian</strong></a>)<br></li><li>Prof Maritha Kotze (<a href="/english/Documents/newsclips/Genetic%20testing%20and%20cancer%20treatmenttranslated.pdf"><strong class="ms-rteThemeForeColor-5-0">Daily Maverick</strong></a>)</li></ul><p><em>F</em><em><em>oto </em>deur Miguel Á. Padriñán van </em><a href="https://pixabay.com/photos/uterine-mother-cancer-prostate-2906400/"><span class="ms-rteThemeForeColor-5-0"><em><strong>Pixabay</strong></em></span></a>​<br></p><p><br><br></p>
Muon-detektor van IP2I sal kosmiese straal-navorsing by US en UWK ’n hupstoot geehttps://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10353Muon-detektor van IP2I sal kosmiese straal-navorsing by US en UWK ’n hupstoot geeWiida Fourie-Basson (Media: Faculty of Science)<p>​<span style="text-align:justify;">V</span><span style="text-align:justify;">oorpunttegnologie in die vorm van 'n muon-detektor op lening van die Institute of Physics of the Two Infinities (IP2I) in Lyon, Frankryk, sal kosmiese straal-navorsing by die Universiteit Stellenbosch (US) en die Universiteit van die Wes-Kaap (UWK) 'n hupstoot gee.  </span></p><p style="text-align:justify;">Hierdie lening is instrumenteel in 'n reeks wetenskaplike studies om die meriete te bepaal van 'n beoogde projek om 'n <a href="/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10348">diep ondergrondse laboratorium</a>, noord van die Hugenote-tonnel in die Dutoitskloof-bergpas tussen Worcester en Paarl  te bou. Suid-Afrika se Departement van Wetenskap en Innovasie (DWI) het onlangs saadbefondsing van R5 miljoen beskikbaar gestel vir wetenskaplike en ingenieursstudies om die lewensvatbaarheid van die voorgestelde <a href="https://arxiv.org/abs/2306.12083">Paarl Africa Underground Laboratory</a> (PAUL) te bepaal. Indien die PAUL-projek sou voortgaan, sal dit 'n eerste vir Afrika wees en slegs die tweede laboratorium van sy soort in die Suidelike Halfrond.</p><p style="text-align:justify;">Die muon-detektor is ontwikkel deur <a href="https://www.cnrs.fr/en/person/jacques-marteau">Dr Jacques Marteau</a>, 'n deeltjiefisikus by IP2I, 'n gesamentlike navorsingseenheid van Frankryk se Nasionale Sentrum vir Wetenskaplike Navorsing (SWN) en die Claude Bernard Universiteit Lyon 1. Martineau sal nou saamwerk met Dr JJ van Zyl, 'n eksperimentele fisikus by die US se Departement Fisika, en Prof. Robbie Lindsay van die UWK se Departement Fisika en Astronomie en hul nagraadse studente.</p><p style="text-align:justify;"><strong>Wat is muons?</strong></p><p style="text-align:justify;">Muone is vining bewegende, swaar elektronagtige deeltjies wat natuurlik in die atmosfeer geproduseer word wanneer energieryke kosmiese strale uit die interstellêre ruimte in wisselwerking is met atome en molekules hoog in die atmosfeer.</p><p style="text-align:justify;">“Ons word gebombardeer deur ongeveer 10 000 muone per vierkante meter per minuut. Of, anders gestel: omtrent een muon beweeg elke sekonde deur jou uitgestrekte hand," verduidelik Van Zyl. </p><p style="text-align:justify;">Muone is onstabiel en verval binne 2 miljoenstes van 'n sekonde, maar omdat hulle byna teen die spoed van lig beweeg, is hulle vining genoeg om oor lang afstande deur materie te beweeg sonder om geabsorbeer te word. </p><p style="text-align:justify;">“Soos elektrone, dra muone ook 'n negatiewe lading. Maar hulle is ook 200 keer swaarder as elektrone. Dit beteken dat hulle energie verloor wanneer hulle deur materie soos die atmosfeer en berge beweeg, maar hulle verloor slegs 'n klein hoeveelheid energie vir elke sentimeter materiaal (waardeur hul beweeg), afhangende van die digtheid daarvan. 'n Kosmiese muon wat die top van die Dutoitskloof-berg bereik, sal ongeveer 5% van sy energie verloor vir elke meter waardeur dit beweeg. Ná sowat 20 meter se rots, sal hulle gestop word. Slegs die grootste muone met baie energie sal dit deur die 800 meter dik rotsverskansing van die Hugenote-tonnel maak," verduidelik hy</p><p style="text-align:justify;">Een van die eerste projekte sal wees om die muonagtergrond, en -vloei in die tonnel te meet en 'n beeld van die geologie van die rotsgrond bokant en rondom die Hugenote-tonnel te verkry. Dit sal help om die kriteria te bepaal vir die bou van PAUL in 'n dienstonnel aan die noordekant van die hooftonnel en sal belangrik wees vir die ontwerp en opstel van detektors in die toekomstige Paarl Undergound Laboratory. </p><p style="text-align:justify;">Wêreldwyd word diep ondergondse laboratoriums gebruik om sogenaamde seldsame gebeurtenisse waar te neem en te bestudeer – dit is wanneer neutrino's en donker materiedeeltjies in wisselwerking met gewone materie tree. Neutrino's is uiters ligte subatomiese deeltjies wat nie lig uitstraal, absorbeer, of reflekteer nie en dus besonder moeilik is om waar te neem. Donker materie daarenteen, maak byna 85% van die massa van die heelal uit, dog is daar steeds nie 'n duidelik teorie van wat dit is nie. </p><p style="text-align:justify;">Van Zyl sê daar is tans 'n magdom van eksperimentele tegnieke daar buite wat probeer om sensitief te wees vir die swak seine wat agtergelaat word deur die interaksie tussen donker materie en gewone materiedeeltjies: “In plaas daarvan om al hoe groter detektors te bou, is die uitdaging om detektors met baie lae energiedrempels en uitstekende beheer oor detektoragtergonde te ontwikkel. Die afgelope paar jaar was daar daadwerklike pogings in die direkte-opsporingsgemeenskap om kleinskaalse eksperimentele toerusting te bou wat donker materie met 'n lae massa kan ondersoek."</p><p>Hy is opgewonde oor die vooruitsig om toegang te hê tot 'n ondergrondse navorsingsfasiliteit 'n klipgooi van die Stellenbosch-kampus af: “Ek glo hierdie inisiatief sal waardevolle samewerkingsverhoudings bou met ander soortgelyke fasiliteite en geleenthede skep waar plaaslike studente opgelei kan word in gevorderde detektorontwikkeling."  <br></p><p style="text-align:justify;"><em>Op die foto bo: </em>Fisici van die Universiteit Stellenbosch en die Universiteit van die Wes-Kaap is gretig om te begin eksperimenteer met die muon-detektor wat deur die Institute of Physics of the Two Infinities (IP2I) in Lyon, Frankryk, aan die universiteite geleen is. Van links na regs is dr J.J. van Zyl, MSc-student Stephan Jonker en Prof. Richard Newman – almal verbonde aan Stellenbosch Universiteit. Langs hulle is Prof. Robbie Lindsay en Dr. Lumkile Msebi van die Universiteit van die Wes-Kaap, gevolg deur Prof. Faïrouz Malek en Dr Jacques Marteau, beide verbonde aan die Nasionale Sentrum vir Wetenskaplike Navorsing (CNRS) in Frankryk. Foto<em>: Ignus Dreyer</em></p><p style="text-align:justify;"><strong>Media navrae</strong></p><p style="text-align:justify;">Prof. Richard Newman</p><p style="text-align:justify;">Universiteit Stellenbosch, Departement Fisika</p><p style="text-align:justify;">E-pos: rtnewman@sun.ac.za <br></p><p><br><br></p>
Innoverende moniteringsprotokol van stompkopkewer geskoei op gemeenskapswetenskaphttps://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10354Innoverende moniteringsprotokol van stompkopkewer geskoei op gemeenskapswetenskapWiida Fourie-Basson (Media: Faculty of Science)<p>​<span style="text-align:justify;">Ekoloë verbonde aan die Universiteit Stellenbosch se </span><a href="https://climate.sun.ac.za/" style="text-align:justify;">Sentrum vir Indringerbiologie (SIB) </a><span style="text-align:justify;">het 'n innoverende moniteringsprotokol ontwikkel om prioriteitsgebiede te karteer vir die opsporing van nuwe en groeiende besmettings met die stomkopkewer (polyphagous shot hole borer).</span></p><p><span style="text-align:justify;">'n Vorige <a href="https://eur03.safelinks.protection.outlook.com/?url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35604375/&data=05%7c02%7c%7cd452fc7c2aec4f688b0b08dc2625a247%7ca6fa3b030a3c42588433a120dffcd348%7c0%7c0%7c638427190277322021%7cUnknown%7cTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7c0%7c%7c%7c&sdata=bfbCBC9GfnNlv1NTAMGO8d6Eg4kDZt6lyPq2fx8s1Qc%3D&reserved=0">studie</a> wat deur die US se Skool vir Publieke Leierskap gedoen is, het getoon dat die stompkopkewerbesmetting teen 2050 'n bedreiging vir miljoene bome in Suid-Afrika kan inhou. Die huidige besmetting sal dus 'n groot impak op vrystellingsscenario's hê, en hoe stedelike owerhede aanpassingsresponse op klimaatsveranderings – soos bv stedelike vergroening – moet hanteer, waarsku Prof Guy Midgley. Midgley is die waarnemende direkteur van die US se Skool vir Klimaatstudies wat ook die tuiste is van die SIB.​<br></span></p><p style="text-align:justify;">Hierdie protokol wat vandeesweek in die <a href="https://link.springer.com/article/10.1007/s10340-024-01744-7"><em>Journal of Pest Science</em></a> gepubliseer is, het data gebruik van die gewilde gemeenskapswetenskap-inisiatief  <a href="https://www.inaturalist.org/">iNaturalist</a> wat ingesamel is as deel van die projek genaamd: “<a href="https://www.inaturalist.org/projects/reproductive-hosts-at-risk-of-pshb-in-south-africa">Reproductive hosts at risk of PSHB in South Africa</a>". Tot op hede het meer as 4 100 Suid-Afrikaanse gemeenskapswetenskaplikes reeds 35 144 waarnemingsplasings gemaak van bome wat in gevaar is. </p><p style="text-align:justify;">Dr Luke Potgieter, 'n nadoktorale navorsingsgenoot by die SIB en hoofouteur van die artikel, sê hulle het besluit om Kaapstad en Stellenbosch as gevallestudies te gebruik om te toon hoe 'n platform soos iNaturalist saam met bykomende ruimtelike datastelle op stadsvlak, gebruik kan word om prioriteitsgebiede te karteer vir die monitering van stompneuskewerbesmetting.</p><p style="text-align:justify;"><strong>Gebruik gemeenskapswetenskap om prioriteitsgebiede te karteer</strong></p><p style="text-align:justify;">Hulle het eers toegang verkry tot 'n datastel van 9 000 iNaturalist-waarnemings van stompneuskewer-reproduktiewe gasheerboomspesies in en rondom Stellenbosch en Kaapstad. Albei stede het onlangs stompneuskewerbesmettings beleef (2019 en 2022 vir onderskeidelik Kaapstad en Stellenbosch), en in beide stedelike gebiede is daar beduidende kommer oor, en belangstelling in die stompneuskewer weens die belangrikheid van baie bome van waarde, wat ook baie kwesbaar vir hierdie kewer is.<br></p><p style="text-align:justify;">Uit die lys van kwesbare boomspesies, is die Asblaar-esdoring (<em>Acer negundo</em>) as brandwagspesie geïdentifiseer vir die moontlik opsporing van stompneuskewerbesmetting. Hierdie uitheemse boomspesie is relatief volop in stedelike gebiede in Suid-Afrika én die aanvanklike simptome van besmetting is maklik waarneembaar.</p><p style="text-align:justify;">Hulle het toe daardie fasiliteite gekarteer wat heel waarskynlik as verspreidingsnodusse vir stompneuskewerpopulasies kan optree, wat insluit: boomplantfasiliteite, brandhoutverspreiders, algemene afvalfasiliteite, groenafvalfasiliteite, stortingsterreine, volwasse boomkwekerye en afvaloordragstasies. Hierdie datastel is verkry vanaf die Stad Kaapstad se Oopdataportaal en deur konsultasie met plaaslike boomplanters en munisipale werkers, asook hulle eie waarnemings.</p><p style="text-align:justify;">Deur hierdie datastelle te kombineer, kon hulle prioriteitsgebiede karteer met 'n hoë digtheid van bome wat kwesbaar is vir stompkopkewerbesmetting (veral Asblaar-esdorings)  en naby plantmateriaalverspreidingsfasiliteite voorkom. Om meer gedetailleerde operasionele leiding aan praktisyns te verskaf, is hoëprioriteitspaaie ook geïdentifiseer vir visuele en lokval-opnames.</p><p style="text-align:justify;"><strong>Waar is Stellenbosch en Kaapstad se prioriteitsgebiede?</strong></p><p style="text-align:justify;">Volgens die studie sluit prioriteitsgebiede Kaapstad se sentrale sakekern en die suidelike voorstede in wat onderskeidelik op die noord- en suidoostelike hange van Tafelberg lê. Die meeste van die stedelike gedeeltes van Stellenbosch is prioriteitsgebiede. </p><p style="text-align:justify;">Potgieter sê hulle is vol vertroue dat die bestuursprotokol werk: “'n Onlangse visule opname van 'n hoëprioriteitterrein wat in ons protokol geïdentifiseer is, het 'n nuwe stompkopkerwerbesmetting net buite 'n kwekery opgespoor waar 'n aantal asblaar-esdorings groei." </p><p style="text-align:justify;">Prof. Dave Richardson, 'n ekoloog van die US se Sentum vir Indringerbiologie en een van die mede-outeurs, sê gemeenskapswetenskapsplatforms kan 'n groot rol speel om te help in die beheer van een van die wêreld se mees vernietigende houtbooorders </p><p style="text-align:justify;"><a href="https://www.inaturalist.org/people/daverichardson">Richardson</a> is self 'n ywerige bydraer tot iNaturalist, met meer as 42 000 waarnemings tot op hede.</p><p style="text-align:justify;"><strong>Media navrae</strong></p><p style="text-align:justify;">Dr Luke Potgieter</p><p style="text-align:justify;">E-pos: lukepotgieter2@gmail.com<br></p><p><br></p>
NITheCS/CHPC somerskool in kodering verryk kritiese vaardighedehttps://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10350NITheCS/CHPC somerskool in kodering verryk kritiese vaardighedeFaculty of Science (media and communication)<p>​<span style="text-align:justify;">Ee</span><span style="text-align:justify;">n van die grootste somerskole in kodering en die fundamentele beginsels van teoretiese en berekeningswetenskappe vind vir die volgende twee weke by 30 akademiese instellings in Suid-Afrika en Kenia en betrek meer as 850 nagraadse studente en navorsers vanuit die natuur- en sosiale wetenskappe.</span></p><p style="text-align:justify;">Sedert 2019 word die jaarlikse <a href="https://events.chpc.ac.za/event/120/">Somerskool in Kodering</a> gesamentlik deur die <a href="https://nithecs.ac.za/">Nasionale Instituut vir Teoretiese en Berekeningswetenskappe</a> (NITheCS) en die <a href="https://www.chpc.ac.za/about-the-chpc/">Centre for High Performance Computing​</a> (CHPC) aangebied.</p><p style="text-align:justify;">Dr Werner Janse van Rensburg, Navorsingsbestuurder by CHPC, sê die somerskool bied 'n unieke geleentheid vir navorsers om te leer hoe om te kodeer en hoe om 'n nasionale bate soos die Centre for High Performance Computing te gebruik.</p><p style="text-align:justify;">“Enige instansie of navorser wat vandag kompeterende navorsing wil doen, moet van berekeningstegnologie gebruik maak – van die natuurwetenskappe tot die geesteswetenskappe."</p><p style="text-align:justify;">Nog 'n unieke aspek van die somerskool is dat deelnemers in persoon kan bywoon by die instelling naaste aan hulle. Die opleiding word egter lewendig vanaf die Universiteit Stellenbosch en die Universiteit van Kaapstad gestroom. By elk van die deelnemende instellings sal daar een of meer spesialiste en tutors beskikbaar wees om studente by te staan.</p><p style="text-align:justify;">Mnr. Binjamin Barsch, Hoof Sagteware-ingenieur by die CHPC en hoof koördineerder van die somerskool, sê dié inisiatief is 'n voorbeeld van hoe die toekoms van opleiding by Suid-Afrikaanse universiteite op verskeie maniere aangepas kan word: “Ons bevraagteken ook die algemene aanname dat net Engels die taal van onderrig kan wees wanneer dit kom by die aanleer van tegniese vaardighede. Die inhoud vir die eerste week se opleiding is byvoorbeeld beskikbaar in isiXhosa, isiZulu én Sepedi. Sodoende skep ons 'n baie meer inklusiewe en impakvolle omgewing in die hoër onderwysektor."</p><p style="text-align:justify;">Prof. Mattia Vaccari, eNavorsingsdirekteur by UK, sê die hibriede formaat van die somerskool is 'n voorbeeld van hoe gemengde leer toegang tot opleiding in kritiese vaardighede wyer beskikbaar kan maak: “Terwyl studente tydens hul studies en via aanlynkursusse aan kodering blootgestel word, bied hierdie inisiatiewe deurslaggewende geleenthede om hul vaardighede te verbeter en 'n netwerk van mentors in die navorsingsomgewing te vestig." </p><p style="text-align:justify;">“Ons samelewing, die ekonomie en navorsingsomgewing is toenemend data-gesentreer. Dit is toenemend belangrik vir die vestiging van 'n kennis-gebaseerde ekonomie in Suid-Afrika om die vaardighede te ontwikkel om sin te maak van die data."</p><p style="text-align:justify;">Gedurende die eerste week sal deelnemers aan die fundamentele beginsels van Python en datawetenskap blootgestel word, wat hulle daartoe instaat sal stel om verskeie datastelle te analiseer en te manipuleer, insluitend 'n inleiding tot Linux en Bash.</p><p style="text-align:justify;">Prof. Francesco Pettrucione, interim Direkteur van NITheCS, verduidelik dat die tweede week van die somerskool studente bekendstel aan sagteware-oplossings wat hulle in hul navorsing mag nodig kry, met voorbeelde uit verskeie velde soos masjienleer, bioinformatika, die simulasie van chemise stelsels en die toepassing van Monte Carlo metodes.</p><p style="text-align:justify;">Prof. Sibusiso Moyo, Adjunk-Visekansellier: Navorsing, Innovasie en Nagraadse Studies by die US, sê dit is verblydend om te sien hoe hoër onderwys instansies, die relevante navorsingsrade en fasiliteite bymekaarkom om die vaardighede van Suid-Afrikaanse studente en navorsers in die teoretiese en berekeningswetenskappe te bevorder.<br></p><p style="text-align:justify;"><strong>Media navrae</strong></p><p style="text-align:justify;">Prof. Francesco Petruccione</p><p style="text-align:justify;">Interim Direkteur: NITheCS</p><p style="text-align:justify;">E-pos: <a href="mailto:pettrucione@sun.ac.za">pettrucione@sun.ac.za</a></p><p style="text-align:justify;">Selfoon: +27 72 664 3476</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Dr. Werner Janse van Rensburg</p><p style="text-align:justify;">Navorsingsbestuurder: CHPC</p><p style="text-align:justify;">E-pos: <a href="mailto:WJvRensburg@csir.co.za">WJvRensburg@csir.co.za</a></p><p style="text-align:justify;">Selfoon: +27 83 381 5907<br><br></p><p><br></p>
Diep ondergrondse laboratorium sal ’n eerste vir Afrika weeshttps://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10348Diep ondergrondse laboratorium sal ’n eerste vir Afrika weesWiida Fourie-Basson (Media: Faculty of Science)<p>​<span style="text-align:justify;">Afri</span><span style="text-align:justify;">ka kan binne die volgende vyf tot tien jaar sy eerste diep ondergrondse wetenskapslaboratorium hê met die totstandkoming van die </span><a href="https://arxiv.org/abs/2306.12083" style="text-align:justify;">Paarl Africa Underground Laboratory</a><span style="text-align:justify;"> (PAUL) in die Du Toitskloof-berge in die Wes-Kaap in Suid-Afrika, wat via die bestaande Hugenote-tonnel bereik kan word.</span></p><p style="text-align:justify;">Die PAUL-projek is verlede week amptelik bekendgestel in die nadraai van die week lange internasionale simposium by Du Kloof Lodge, waartydens huidige en toekomstige navorsingsprojekte en samewerking met ander internasionale diep ondergrondse laboratoriums bespreek is. Die <a href="https://indico.cern.ch/event/1316503/">Simposium oor Wetenskap by PAUL</a> het van 14 tot 18 Januarie 2023 plaasgevind en ook 'n besoek aan die voorgestelde terrein ingesluit.<br></p><p style="text-align:justify;"><img src="/english/PublishingImages/Lists/dualnews/My%20Items%20View/2.png" alt="2.png" style="margin:5px;" /><br></p><p style="text-align:justify;">Die toekomstige Paarl Africa Underground Laboratory (alreeds 'n dekade lank in die vooruitsig) sal 'n eerste vir Afrika wees en slegs die tweede soortgelyke laboratorium in die Suidelike Halfrond, benewen <a href="https://www.supl.org.au/">Australië se Stawell Underground Physics Laboratory</a>. Daar is tans <a href="https://scipost.org/SciPostPhysProc.12.007/pdf">'n dosyn sulke ondergrondse laboratoriums</a> wêreldwyd, onder meer in Asië, Europa en Noord-Amerika.</p><p style="text-align:justify;">Prof. Sibusiso Moyo, Adjunk-visekanselier: Navorsing, Innovasie en Nagraadse Studie aan die US sê dat, sodra PAUL ten volle in bedryf is, dit 'n nuwe speelveld vir universiteite in die Wes-Kaap, Suid-Afrika, Afrika, en vir sy vennote sal oopmaak. </p><p style="text-align:justify;">“Dit was wonderlik om hierdie week die plaaslike en internasionale fisika-gemeenskappe se belangstelling in hierdie inisiatief te sien. Te danke aan die Departement van Wetenskap en Innovasie se steun,  was ons fisici in staat om hulle werk te meet teen dié van fisici afkomstig van laboratoriums van wêreldgehalte. Hierdie blootstelling sal ons help met ons langtermyn beplanning en bou van 'n ekosisteem van navorsing in hierdie opwindende veld. Die omliggende gemeenskappe sal ook voordeel trek hieruit deur nuwe werksgeleenthede en vaardigheidsopleiding."</p><p style="text-align:justify;"><strong>Wat is diep ondergrondse laboratoriums?</strong></p><p style="text-align:justify;">Donker materie maak 85% van die heelalmassa uit, maar die presiese aard daarvan is nog onduidelik. Sedert die 1970s, word ondergrondse laboratoriums gebruik om te soek na sub-atomiese deeltjies waaruit donker materie bestaan, en om neutrinos (wat deur interaksie met donker materie veroorsaak word) in radio-aktiwiteitvrye omgewings te bestudeer.<br></p><p style="text-align:justify;">Dit is slegs in hierdie ondergrondse laboratoriums, waar 'n dik rotslaag sensitiewe opsporingtoerusting beskerm teen ongewenste agtergrondseine wat deur kosmiese straalbuie geproduseer word, dat wetenskaplikes die onderlinge interaksie van hierdie seldsame deeltjies kan onderskei van die geraas aan die bokant. Hierdie sogenaamde uiters seldsame gebeurtenisse (sogenaamde “rare events") sluit onder andere dubbele beta-verval, geoneutrino's, reaktorneutrino's en donker materiedeeltjies in.  </p><p style="text-align:justify;">Prof. Richard Newman, 'n kernfisikus van die Universiteit  Stellenbosch (US) se  <a href="https://physics.sun.ac.za/">Departement Fisika</a> en medevoorsitter van die  simposium se reëlingskomitee, sê die fisika-gemeenskap in Suid-Afrika ondersoek reeds sedert 2011 die totstandkoming van so 'n laboratorium – aanvanklike opsies vir oorweging was Suid-Afrika se baie diep goudmyne. Reeds in 1965 het die Suid-Afrikaanse fisikus <a href="https://research.assaf.org.za/assafserver/api/core/bitstreams/89346f96-0f33-498d-8be9-170458f66a26/content">Friedel Sellschop</a> en die (toe nog) toekomstige Nobelpryswenner, <a href="https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1995/reines/biographical/">Frederick Reines</a>, die <a href="https://doi.org/10.1103/PhysRevLett.15.429">eerste waarneming ter wêreld</a> gemaak van 'n kosmiese natuurlike neutrino-deeltjie in 'n Oos-Randse myn, drie kilometer onder die aardoppervlak. </p><p style="text-align:justify;">Die fisika-gemeenskap het egter eers onlangs begin om die lewensvatbaarheid van die <a href="https://huguenottunnel.co.za/">Hugenote-tonnel</a>, ('n vier kilometer lange padtonnel wat 800 meter diep in die Du Toitskloof-berge geleë is tussen Paarl en Worcester) as alternatiewe plek vir so 'n laboratorium te ondersoek. Bogenoemde is die langste padtonnel in Suid-Afrika en word bestuur deur die Suid-Afrikaanse Nasionale Padagentskap (SANRAL). As gevolg van hoë verkeersvolumes, beplan SANRAL om die huidige dienstonnel op te gradeer om sodoende die verkeersvolumes in die bestaande padverkeerstonnel te verlaag. 'n Ingenieursuitvoerbaarheidstudie  sal die lewensvatbaarheid van so 'n ondergrondse laboratorium as deel van hierdie uitbreidingsprogram ondersoek.  <br></p><p style="text-align:center;"><img src="/english/PublishingImages/Lists/dualnews/My%20Items%20View/North%20Bore%20tunnel_Credit_Richard%20Newman_small.jpg" alt="North Bore tunnel_Credit_Richard Newman_small.jpg" class="ms-rtePosition-4" style="margin:5px;width:526px;" /><br></p><p style="text-align:justify;">'n <a href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1875389214006695">Studie van  2015 </a>deur die navorsingsgroep oor omgewingsbestraling by die US en iThemba LABS, het bevestig dat die terreinomgewing gepas is vir so 'n eksperimentele fasiliteit. Verdere navorsing is onderweg om die wetenskaplike bydrae te bepaal wat PAUL kan lewer tot die internasionale gemeenskap en verwante velde soos biologie, die geowetenskappe, chemie, myntegnologie, en ondergrondse konstruksie en argitektuur. </p><img src="/english/PublishingImages/Lists/dualnews/My%20Items%20View/Newman%20and%20Malek.jpg" alt="Newman and Malek.jpg" class="ms-rtePosition-1" style="text-align:justify;margin:5px;width:242px;" /><span style="text-align:justify;"><span></span></span><div><span style="text-align:justify;">Ne</span><span style="text-align:justify;">wman sê daar is  legio redes om die totstandkoming van so 'n fasiliteit in Suid-Afrika en Afrika te regverdig: “Vanuit 'n wetenskapsperspektief sal ons byvoorbeeld wil weet hoe 'n eksperiment met direkte donker materie in 'n ondergrondse laboratorium in die Suidelike Halfrond sal vergelyk met 'n soortgelyke eksperiment in die Noordelike Halfrond," verduidelik hy.  </span></div><p style="text-align:justify;">Prof. Lerothodi Leeuw, 'n astrofisikus verbonde aan die Universiteit van die Wes-Kaap (UWK) se <a href="https://www.uwc.ac.za/study/all-areas-of-study/departments/department-of-physics-astronomy/overview">Departement Fisika en Astronomie</a> en lid van die reëlingskomitee benadruk ook die belangrikheid van nog 'n ondergrondse laboratorium in die Suidelike Halfrond: “PAUL sal in 'n strategiese posisie wees om byvoorbeeld die seisoenale modulasie in die opsporing van donker materie wat voorspel is om in fase te wees, te toets met opsporings deur direkte donker materie-eksperimente in die Noordelike Halfrond."</p><p style="text-align:justify;">PAUL sal ook sterk samewerkingsbande smee met die radio-astronomie-ondersoek na donker materie deur Suid-Afrika se MEERKAT, HERA en SKA mid-opstellings waarnemings: “Suid-Afrika is alreeds op groot skaal betrokke  by die indirekte meting van donker materie. Dít, in kombinasie met direkte metings by 'n toekomstige PAUL, kan lig werp op nuwe fisika," voeg Newman by.</p><p style="text-align:justify;">Prof. Shaun Wyngaardt, hoof van die US se Departement Fisika en lid van die kerntaakspan, sê as multidissiplinêre laboratorium sal PAUL van groot belang wees vir radiobioloë (gesondheid, geneeskunde), geofisici (mynwese, siviele ingenieurswese, landbou en water), en sal dit ook afwentelgeleenthede in ingenieurs- en tegnologieontwikkeling bied.  </p><p style="text-align:justify;">Prof. Robbie Lindsay van die UWK se Departement Fisika en Astronomie en uitvoerende  lid van die PAUL-projek, sê studente sal baie baat by opleidingsgeleenthede en blootstelling aan internasionale samewerking en vennootskappe. </p><p style="text-align:justify;"><strong>Die pad vorentoe</strong></p><p style="text-align:justify;">Om stukrag aan die projek te verleen, het die Departement van Wetenskap en Innovasie (DWI) saadbefondsing verskaf vir 'n lewensvatbaarheidstudie oor die oprigting van 'n ondergrondse laboratorium met 'n volume van sowat 10 000 kubieke meter. Dit sal na raming nog vyf tot tien jaar neem om te realiseer.  </p><p style="text-align:justify;">In sy verwelkomingsrede het Mnr Takalani Nemaungani, hoofdirekteur van astronomie by die DWI, gesê die data wat van so 'n ondergrondse laboratorium verkry sal word, sal ander data vanaf die SKA aanvul en sodoende die skakel verskaf wat onder fisci bekend staan as multiboodskapper-sterrekunde. </p><p style="text-align:justify;">In 'n bespreking oor die kritiese suksesfaktore vir hoëtegnologie infrastruktuurprojekte, het Dr Rob Adam 'n vergelyking getref tussen die suksesse en mislukkings van groot projekte soos die Square Kilometre Array (SKA) Radioteleskoop, die Reaktor-omsettingsprojek, en die Korrelbed- Modulêre Reaktor (PBMR). Adam is die voormalige besturende direkteur van Suid-Afrika se Square Kilometre Array (SKA) Radioteleskoop.</p><p style="text-align:justify;">Gedurende die simposium het plaaslike en internasionale fisici en nagraadse studente voorgestelde navorsingsprojekte by PAUL bespreek,  en hoe hul huidige navorsing by ander ondergrondse laboratoriums kan baat deur navorsingsamewerking.  </p><p style="text-align:justify;">Prof. Faïrouz Malek, direkteur van navorsing by Frankryk se <a href="https://www.in2p3.cnrs.fr/fr">Nasionale Instituut vir Kern- en Deeltjiefisika</a>, en voorsitter van die reëlingskomitee, sê die ideaal  van 'n ondergrondse fisika-laboratorium in Suid-Afrika en Afrika gaan ook oor die groter maatskaplike voordele wat dit inhou: “Natuurlik sien ons daarna uit om interessante ondergrondse fisika te doen, maar hierdie inisiatief gaan ook baie bykomende geleenthede vir jong fisici, ingenieurs, en tegnici skep." Prof. Malek is onlangs as buitengewone professor in die US se Departement Fisika aangestel.</p><p style="text-align:justify;">Prof. Sean Paling, direkteur van die <a href="https://eur03.safelinks.protection.outlook.com/?url=https://www.icl-uk.uk/undergroundlab/&data=05%7c02%7c%7c2d71bb0e0cda4d1c6ab508dc1b58b8fc%7ca6fa3b030a3c42588433a120dffcd348%7c0%7c0%7c638415315103778071%7cUnknown%7cTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7c3000%7c%7c%7c&sdata=acq7WDlRJVY8PuB8s9fGZv/ziknoJ8Q%2BVavL0xZrACY%3D&reserved=0">Boulby Underground Laboratory</a> in die verenigde Koninkryk, sê die wetenskap in ondergrondse laboratoriums het ontwikkel en sluit nou unieke en belangrike studies in suiwer en toegepaste deeltjiefisika, aard- en omgewingswetenskap, biologie en ingenieurswese in: “Daar is groot verskeidenheid van wetenskap wat tans in ondergrondse laboratoriums plaasvind, wat hierdie spesiale plekke ook ideaal maak vir wetenskapsuitreik- en opvoedingsinisiatiewe. Ek het geen twyfel oor die betekenisvolle maatskaplike waarde wat verkry sal word uit die totstandkoming van 'n ondergrondse laboratrium in Suid-Afrika nie."</p><p style="text-align:justify;">Prof. Jochen Schieck, direkteur van die <a href="https://www.oeaw.ac.at/en/hephy/home">Instituut vir Hoë-energie Fisika</a> by die  Oostenrykse Akademie vir Wetenskappe, het beklemtoon dat elke ondergrondse laboratorium 'n unieke aanbod het, afhangend van sy ligging en geologiese omgewing: “Vir wetenskaplikes sê die grootte van die eksperiment niks oor die wetenskaplike potensiaal daarvan nie. Sommige vrae kan slegs met groot eksperimente beantwoord word, ander met tafelbladopstellings. Uiteindelik moet jy die legkaarstukke van al die eksperimente bymekaar bring om die finale legkaart uit die heelal te ontsluit."</p><p style="text-align:justify;">Prof. Elisabetta Barberio, direkteur van die <a href="https://www.centredarkmatter.org/">ARC Centre of Excellence for Dark Matter Particle Physics</a> in Australië, het die belangrikheid van goeie wetenskapskommunikasie beklemtoon om die publiek se belangstelling in die soektog na donker materie te prikkel, en sodoende 'n nuwe generasie innoverende denkers te inspireer. In die aanloop tot die bou van die Stawell Ondergrondse Fisika-laboratorium het plaaslike skole byvoorbeeld 'n 50% toename getoon in studente wat wetenskapsverwante vakke neem.</p><p style="text-align:justify;">Dr Julia Cooley, uitvoerende direkteur van <a href="https://www.snolab.ca/">SNOLAB</a> in Kanada, het gesê hulle is gretig om die vestiging van 'n diep ondergrondse laborataorium in Suid-Afrika te ondersteun: “Dit is een van ons strategiese doelwitte by SNOLAB om ons kennis en kundigheid met die res van die wêreld te deel en ons is opgewonde oor die moontlikheid om met 'n ander laboratorium in die Suidelike Halfrond saam te werk."</p><ul><li>Die simposium is ondersteun deur die <a href="https://physics.sun.ac.za/">Universiteit Stellenbosch</a> (US), die <a href="https://www.uwc.ac.za/study/all-areas-of-study/departments/department-of-physics-astronomy/overview">Universiteit van die Wes-Kaap</a> (UWK), Frankryk se <a href="https://www.in2p3.cnrs.fr/fr">Nasionale Instituut vir Kern- en Deeltjiefisika</a>, en <a href="https://lpsc.in2p3.fr/index.php/en/lang-fr-plateforme-nationale-lsm-lang-lang-en-lsm-national-facility-lang/presentation-lsm">Laboratoire Souterrain de Modane</a> (LSM) by laasgenoemde instituut, en die <a href="https://www.lngs.infn.it/en/about">Gran Sasso National Laboratory</a> (LNGS) by die Italiaanse <a href="https://home.infn.it/it/">Nasionale Instituut vir Kernfisika</a>, en geborg deur die Suid-Afrikaanse <a href="https://www.dst.gov.za/">Departement van Wetenskap en Innovasie</a> en die US. </li></ul><p style="text-align:justify;"><em>Op die foto's bo:</em></p><p style="text-align:justify;"></p><ul><li>Die majestueuse Du Toitskloof-berge in die Wes-Kaap sal die beplande Paarl Africa Underground Laboratory (PAUL) teen kosmiese straling beskerm. Die laboratorium sal bereik kan word via die bestaande Hugenote-tonnel wat 800 meter onder die oppervlak is.. Links op die foto is die ingang na die dienstonnel (vanaf die Paarl), met die ou pad wat lei na Du Toitskloof-pas, aan die regterkant. <em>Foto: Wiida Fourie-Basson</em></li><li>Die binnekant van die dienstonnel  na die Hugenote-tonnel  in the Du Toitskloof-berge in die Wes-Kaap, Suid-Afrika. 'n Ingenieursuitvoerbaarheidstudie sal die lewensvatbaarheid bepaal vir die bou van die Paarl Africa Underground Laboratory net langs hierdie tonnel. Dit sal deel uitmaak van die Suid-Afrikaanse Padagentskap (SANRAL) se planne om die dienstonnel op te gradeer en sodoende die verkeersvolume in die bestaande padverkeerstonnel te verlaag. <em>Foto: Richard Newman</em></li><li>Prof. Richard Newman van die Universiteit Stellenbosch se Departement Fisika en Prof. Faïrouz Malek, direkteur van navorsing by Frankryk se Nasionale Instituut vir Kern- en Deeltjiefisika tydens die onlangse Symposium on Science at PAUL (SSP) wat in Suid-Afrika gehou is. Hulle is onderskeidelik medevoorsitters van die simposium se reëlingskomitee en deel van die kernspan wat die PAUL-projek dryf. <em>Foto: Wiida Fourie-Basson</em></li></ul><em></em><p></p><p style="text-align:justify;"><strong>Media-onderhoude</strong></p><p style="text-align:justify;">Prof. Richard Newman</p><p style="text-align:justify;">E-pos: rtnewman@sun.ac.za</p><p style="text-align:justify;">Sel: 083 447 8928</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Prof. Fairouz Malek</p><p style="text-align:justify;">Navorsingsdirekteur</p><p style="text-align:justify;">Nasionale Instituut vir Kern- en Deeltjiefisika</p><p style="text-align:justify;">E-pos: fmalek@lpsc.in2p3.fr</p><p style="text-align:justify;">Sel: +33 4 7628 4137</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Prof. Lerothodi Leeuw</p><p style="text-align:justify;">Departement Fisika en Astronomie</p><p style="text-align:justify;">University van die Wes-Kaap</p><p style="text-align:justify;">E-pos: <a href="mailto:lerothodi@gmail.com">lerothodi@gmail.com</a></p><p style="text-align:justify;">Sel: 083 700 4145<br></p><p><br><br></p>
Dr Robert Adam ontvang US-eregraad vir bevordering van wetenskap en tegnologiehttps://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10317Dr Robert Adam ontvang US-eregraad vir bevordering van wetenskap en tegnologieCorporate Communication & Marketing / Korporatiewe Kommunikasie & Bemarking<p>Dr Robert Adam het ʼn eredoktorsgraad van die Universiteit Stellenbosch (US) ontvang vir sy bydrae tot die bevordering van die ​wetenskap en tegnologie in Suid-Afrika. Die graad Doktor in die Natuurwetenskappe (DSc), <em>honoris causa</em>, is Woensdag (13 Desember 2023) by die gradeplegtigheidseremonie vir die Fakulteit Natuurwetenskappe aan hom toegeken.<br></p><p>Adam is vereer vir sy voortreflike lewenslange bydrae tot die wetenskap en tegnologie in Suid-Afrika en tot die vakrigtings Astronomie en Fisika, sy toegewyde bevordering van wetenskaplike kennis deur sy akademiese werk, en sy onwrikbare verbintenis tot die vooruitgang van die samelewing.</p><p>Adam het sy aanvaardingstoespraak 'n paar waardevolle lesse met die graduandi gedeel. Hy het gesê in 'n universiteitsomgewing is dit baie belangrik om intelligent​ en welsprekend te wees. Om as sodanig erken te word, is selfs belangriker. “Dit is van kritieke belang dat jou eweknieë weet waar jy staan oor die sleutelkwessies en in ernstige debatte."</p><p>Hy het bygevoeg dat om strategies in die korporatiewe wêreld en in die regering te vorder, 'n mens nie jou hand moet wys tensy dit regtig nodig is nie. Adam het die graduandi aangemoedig om dinge gedoen te kry wanneer hulle die arbeidsmark betree.</p><p><strong>Meer oor Adam</strong></p><p>Dr Robert Adam is 'n kernrolspeler in die ontwikkeling van die wetenskap en tegnologie in Suid-Afrika.</p><p>Hy het vir bykans drie dekades in 'n aantal hoedanighede in die sektor gedien en beleide help ontwikkel wat die Suid-Afrikaanse regering se visie vir wetenskap en tegnologie rig. Hy was onder meer adjunkdirekteur-generaal van Wetenskap en Tegnologie (1996), direkteur-generaal van Kuns, Kultuur, Wetenskap en Tegnologie (1999), uitvoerende hoof van die Suid-Afrikaanse Kernenergiekorporasie (2006), direkteur van die SKA (Square Kilometre Array) Suid-Afrika (2016), en direkteur van die Suid-Afrikaanse Radioastronomiesterrewag (2022).</p><p>Sy strategiese vernuf het bygedra tot Suid-Afrika se suksesvolle bod vir die SKA-sterrewag. Boonop het hy meegewerk aan die voltooiing van die MeerKAT-radioteleskoop, 'n wetenskaplike instrument van wêreldgehalte.</p><p>Adam, wat deesdae as 'n strategie- en tegnologiekonsultant werk, het ook 'n aansienlike impak op die terrein van astrofisika gehad as lid van die span wat baanbrekerwaarnemings van die Melkwegkern gemaak het. Prestigeryke nasionale en internasionale organisasies het hom al vir sy merkwaardige bydrae tot die wetenskap en tegnologie vereer.</p><ul><li><strong>​Foto</strong>: Dr Robert Adam by die gradeplegtigheid: <strong>Fotograaf</strong>: Stefan Els​</li></ul><p><br><br></p>