| US blink uit by 2024 NNS-toekennings | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10735 | | US blink uit by 2024 NNS-toekennings | Corporate Communication and Marketing/Korporatiewe Kommunikasie en Bemarking | <p>Die Universiteit Stellenbosch (US) het weer eens uitstekend gevaar in die jaarlikse <a href="https://www.nrf.ac.za/nrf-awards/"><strong class="ms-rteThemeForeColor-5-0">Nasionale Navorsingstigting (NNS)-toekennings</strong></a>. Prof Richard Cowling, dr Boitumelo Ramatsetse, proff Herman Wasserman en Simon Schaaf, die <a href="https://tuberculosis.mrc.ac.za/"><strong class="ms-rteThemeForeColor-5-0">Sentrum van Uitnemendheid vir Biomediese Tuberkulose (TB)-navorsing</strong></a> en <a href="https://www.sacema.org/"><strong class="ms-rteThemeForeColor-5-0">die Suid-Afrikaanse Sentrum vir Epidemiologiese Modellering en Ontleding</strong></a><strong class="ms-rteThemeForeColor-5-0"> </strong>(SACEMA) het op 22 Augustus 2024 as oorwinnaars uit die stryd getree by 'n geleentheid by Sun City. Die gesogte NNS-toekennings erken en vier Suid-Afrikaanse navorsingsuitnemendheid en die wetenskaplikes wat vir hierdie navorsing verantwoordelik is.</p><p><strong>Cowling</strong>, 'n buitengewone professor in die Departement Bewaringsekologie en Entomologie, het die Leeftydprestasietoekenning ontvang wat 'n Suid-Afrikaanse of permanente inwoner vereer wat oor 'n lang tydperk uitsonderlike bydraes van internasionale gehalte en impak tot die ontwikkeling van wetenskap in en vir Suid-Afrika gelewer het. Cowling is erken vir sy dekades lange baanbrekerswerk op die gebied van ekologie en bewaring. Hierdie werk het nasionaal en internasionaal 'n wesenlike impak gehad. Gedurende sy wetenskaplike loopbaan het hy baie tyd en moeite daaraan gewy om met gemeenskapsgebaseerde bewaringsorganisasies in gesprek te tree en die uitkomste van sy span se navorsing aan die publiek te kommunikeer.<br></p><p><strong>Ramatsetse</strong> van die Departement Meganiese en Megatroniese Ingenieurswese het die Vroeë Loopbaan/Ontluikende Navorser-toekenning ontvang vir sy werk oor die toepassing van herkonfigureerbare vervaardigingstelsels om modulêre, aanpasbare tegnologiese oplossings vir die mynbou- en masjienvervaardigingsbedrywe te ontwikkel. Ramatsetse het van die eerste voornemende multidissiplinêre gevorderde vervaardigingsnavorsingstudies op hierdie gebied in Afrika gelei. </p><p>Die<strong> Sentrum van Uitnemendheid vir Biomediese TB-navorsing</strong> – met nodusse by die US, die Universiteit van Kaapstad en die Universiteit van die Witwatersrand – het die Sosiale Impak-toekenning ontvang wat erkenning gee aan NNS-gefinansierde navorsers en navorsingsentiteite wie se werk tot tasbare en voordelige sosiale impak gelei het, hetsy ten opsigte van sosiale impak, ekonomiese impak, innovasie of omgewingsimpak. Die Sentrum kombineer kliniese voetsoolvlakondersoeke oor TB met gesofistikeerde laboratoriumnavorsing vir die akkurate diagnose van en toepaslike behandeling vir multi-middelweerstandige (MDR-TB en omvattende middelweerstandige TB). Dit het navorsing in produkte omgesit wat die grootskaalse inwerkingstelling van TB-toetsing in Suid-Afrika en wêreldwyd moontlik gemaak het. Die Sentrum speel steeds 'n rol in gemeenskapsuitreikaksies en bewusmaking om TB te voorkom en te behandel.</p><p><strong>Wasserman</strong> van die Departement Joernalistiek en <strong>Schaaf</strong> van die Desmond Tutu TB-sentrum in die Departement Pediatrie en Kindergesondheid het albei A-graderings ontvang. A-gegradeerde navorsers word deur hulle eweknieë as toonaangewende internasionale vakkundiges op hulle onderskeie gebiede erken vir die hoë gehalte en impak van hulle navorsingsuitsette. Wasserman is vir sy navorsing oor media en samelewing, media-etiek, media en konflik, media en geopolitiek, en disinformasiestudie vereer, terwyl Schaaf sy derde A-gradering verwerf het vir sy baanbrekerswerk oor die middelweerstandige waarneming van TB by kinders, die farmakokinetika van tuberkulose-teenmiddels by kinders, MIV/TB-medeinfeksie, tuberkulosediagnose by kinders, TB-meningitis en nuwe behandelingstrategieë. Die US spog nou met 22 A-gegradeerde wetenskaplikes.</p><p><strong>SACEMA</strong> het 'n finalis-toekenning in die kategorie Sosiale Impak verower vir sy beduidende bydraes om MIV, TB, menslike papillomavirus (MPV), masels, polio, tripanosomiase (slaapsiekte) en ander aansteeklike siektes beter te verstaan. Dit was instrumenteel in wêreldwye MIV-modellering en -beraming, het navorsing oor die impak van MPV-voorkomingstrategieë gedoen, en het tot die ontwerp van grensverskuiwende studies wat roetine-TB-waarneming ondersteun, bygedra.</p><p>Prof Sibusiso Moyo, Viserektor vir Navorsing, Innovasie en Nagraadse Studies by die US, het die wenners gelukgewens en gesê: "Hierdie erkenning deur die NNS is 'n belangrike mylpaal vir die Universiteit Stellenbosch. Dit beklemtoon die belangrike rol wat die nuutste navorsing speel om globale gesondheidsuitdagings die hoof te bied en versterk ons verbintenis tot die bevordering van kennis wat die samelewing tot voordeel strek." <br><br><br></p><p><br></p> |
| “Ek is ’n probleemoplosser!” sê getalteoretikus prof Florian Luca | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10718 | | “Ek is ’n probleemoplosser!” sê getalteoretikus prof Florian Luca | Faculty of Science (media & communication) | <p><span style="text-align:justify;">Prof F</span><span style="text-align:justify;">lorian Luca, een van slegs 'n handjievol A1-gegradeerde wiskundiges in Suid-Afrika, is met ingang 1 Augustus 2024 by die Universiteit Stellenbosch (US) se Departement Wiskundige Wetenskappe aangestel.</span></p><p style="text-align:justify;">Luca, 'n boorling van Roemenië, is sedert Junie 2014 'n uitgelese professor in die Skool vir Wiskunde aan die Universiteit van die Witwatersrand. Hy het in 2022 sy tweede <a href="https://eur03.safelinks.protection.outlook.com/?url=https://www.nrf.ac.za/about-us/nrf-awards/2022-2/a-rated-researchers-2022/professor-florian-luca/&data=05%7c02%7c%7cdabf0dc37b9842bf26eb08dc96667833%7ca6fa3b030a3c42588433a120dffcd348%7c0%7c0%7c638550614062575725%7cUnknown%7cTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7c0%7c%7c%7c&sdata=YamqhY5EMORXXhHlNvlgqLUmEmz/1cfybrag2dU%2BHZQ%3D&reserved=0">A1-gradering</a> van die Nasionale Navorsingstigting ontvang, wat beteken dat hy deur eweknieë erken word as vooraanstaande internasionale navorser.</p><p style="text-align:justify;">Luca se navorsing in wiskundige wetenskappe en toegepaste wiskunde handel oor Getalteorie met 'n fokus op die gebiede van Diofantiese vergelykings en rekenkundige funksies. Hy beklee verskeie besoekende professorate by wiskundenavorsingsgroepe aan die Universiteit van Oxford, die Max Planck Instituut vir Wiskunde in Bonn, en die Max Planck Instituut vir Sagtewarestelsels in Saarbrücken. Vroeër vanjaar kon hy nóg 'n veer in sy hoed steek toe hy aangewys is as 'n <a href="https://www.wits.ac.za/news/latest-news/research-news/2024/2024-04/global-collaboration-adds-up-for-mathematician-.html">Mede-ambassadeur</a> by Frankryk se nasionale sentrum vir wetenskaplike navorsing (CNRS – <em>Centre national de la Recherche Scientifique</em>).</p><p style="text-align:justify;">Volgens MathSciNet is Luca die outeur of mede-outeur van byna 800 publikasies saam met 351 mede-outeurs. Hy het reeds meer as 8 000 aanhalings op Google Scholar met 'n h-indeks van 37 en 'n Erdös-nommer van 1. </p><p style="text-align:justify;">Luca sê hy het Stellenbosch in 2023 beter leer ken gedurende sy tyd as <a href="https://www.stias.ac.za/fellows/florian-luca/">genoot</a> aan die Universiteit Stellenbosch se Instituut vir Gevorderde Studies (STIAS). Toe die geleentheid hom dus voordoen om 'n pos in die Departement Wiskundige Wetenskappe aan die US te beklee, was dit maklik om die skuif te maak. </p><p style="text-align:justify;">Hy sien uit daarna om met kollegas in ander departemente en fakulteite saam te werk: “Ek is 'n probleemoplosser! Ander navorsingsgroepe kom na my toe wanneer hulle vasval. Dit is een van die redes hoekom ek so 'n hoë navorsingsuitset kon handhaaf," verduidelik hy laggend. </p><p style="text-align:justify;">Prof Ingrid Rewitzky, uitvoerende hoof van die Departement Wiskundige Wetenskappe, sê hulle sien uit daarna om Florian by die departement te verwelkom: “Sy aanstelling sal ons navorsingsvoetspoor in Getalteorie op nasionale en internasionale vlak uitbrei. Deur meer nagraadse student en nadoktorale genote te lok, sal sy bydraes ook die langlewendheid en produktiwitiet van Algebraïese getalteorie en Algebraïese meetkunde by Stellenbosch verseker."<br></p><p style="text-align:justify;">Foto: Prof. Florian Luca. Krediet: Stefan Els<br></p> |
| Prof Yin-Zhe Ma help ontrafel geheimenisse van die heelal | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10707 | | Prof Yin-Zhe Ma help ontrafel geheimenisse van die heelal | Corporate Communication and Marketing/Korporatiewe Kommunikasie en Bemarking | <p>Prof Yin-Zhe Ma van die Departement Fisika in die Fakulteit Natuurwetenskappe aan die Universiteit Stellenbosch (US) het Dinsdag 13 Augustus 2024 sy intreerede gelewer. Die titel van sy lesing was "Die ontrafeling van die heelal se geheime". <br></p><p>Ma, die bekleër van die leerstoel in Berekeningsastronomie aan die US, het met die Afdeling Korporatiewe Kommunikasie en Bemarking gesels oor hoe hy innoverende waarnemingsmetodes en berekeningsinstrumente gebruik om ons begrip van die fundamentele wette van die heelal te verdiep en die raaisels daarvan te ontrafel.</p><p><strong>Vertel ons meer oor jou navorsing en waarom jy in hierdie spesifieke vakrigting begin belangstel het.</strong> </p><p>My navorsing handel oor die oerknalteorie van die heelal en die waarnemingstoetse daarvan. Die oerknalteorie is die idee dat die heelal ongeveer 13,8 miljard jaar gelede uit 'n baie warm en digte begin ontstaan het en sedertdien aanhou uitbrei.</p><p>Ek het as 'n tweedejaar-voorgraadse student aan die Nanjing Universiteit in Jiangsu, China in hierdie onderwerp begin belangstel terwyl ek na 'n baie interessante seminaar deur prof Tan Lu geluister het oor neutrino's (klein, elektries neutrale deeltjies wat in verskillende prosesse soos die son se energieproduksie en gedurende radioaktiewe verval geproduseer word), donker materie (onsigbare dinge in die ruimte wat nie lig of energie uitstraal nie, maar help om sterrestelsels bymekaar te hou vanweë hulle swaartekrag), en donker energie ('n geheimsinnige krag/energie wat die uitbreiding van die heelal mettertyd versnel het). </p><p>Ek het van toe af geweet dat dit die vakgebied vir my was, want die heelal is die grootste ding waaraan jy ooit kan werk. Ek het uiteindelik my PhD in sterrekunde (die wetenskaplike studie van alles in die heelal buite die aarde se atmosfeer, insluitend sterre, planete, sterrestelsels en ander hemelse voorwerpe en verskynsels) aan die Instituut vir Sterrekunde by die Universiteit van Cambridge behaal.</p><p><strong>Hoe sal jy die relevansie van jou werk beskryf?</strong></p><p>Ek sou sê my werk is relevant sover as wat dit ons nuuskierigheid oor die lug, die natuur, die fundamentele wette van die heelal en die aard van donker energie en donker materie betref. Ons is immers moontlik net een van vele spesies in die kosmos. Daar kan tonne ander intelligente spesies daar buite wees, maar te ver om met ons kontak te maak. Sterrekunde is die kennis van al hierdie intelligente spesies. As hulle byvoorbeeld in ons Melkweg woon, kan hulle ook besef dat ons om die middel van 'n bult van alle sterre wentel waar daar 'n supermassiewe swart gat is. In daardie sin is dit dus baie relevant vir alle intelligensie in die kosmos.</p><p><strong>In watter mate help innoverende waarnemingsmetodes en berekeningsinstrumente ons om die geheimenisse van die heelal te ontrafel? </strong></p><p>Hulle help baie. Ons kry die meeste van ons inligting oor die kosmos deur waarnemings. Waarnemingsinstrumente en die berekeningsvermoë om die data te ontleed, is dus die sleutel om hierdie onderwerp te bevorder. </p><p><strong>Op grond van jou navorsing, waarom is dit so belangrik om in sterrekunde en astrofisiese navorsing en infrastruktuur te belê? </strong></p><p>Deur in so 'n gesofistikeerde vakgebied te belê, kan dit die grense van menslike kennis verskuif en mense ondenkbare vrae laat vra. Dit kan ook nuwe tegnologieë en innovasies op so 'n manier dryf dat dit mense se lewens bevoordeel.</p><p><strong>Ons het almal al gehoor van die oerknalteorie. Wat is van die merkwaardigste prestasies en mees unieke uitdagings wat op hierdie gebied ervaar word?</strong></p><p>Daar is inderdaad baie prestasies. Dit sluit die akkurate voorspelling van 'n oeroorvloed van ligelemente, die voorspelling van die mikrogolfagtergrondstraling wat in hoë presisie geverifieer is, en die voorspelling van grootskaalse sterrestelselvorming en -groepering in om maar net 'n paar te noem.</p><p>Daar is natuurlik ook unieke uitdagings. Die aard van donker materie, donker energie, neutrinomassahiërargie, oerlitiumoorvloed en die fisiese aard van inflasie, ensovoorts is steeds raaisels van die heelal. Maar namate waarnemings verbeter, kan ons hierdie raaisels geleidelik ontrafel.</p><p><strong>Wat is sommige van die waarnemingsverkennings wat vir die volgende dekade aan die voorfront van kosmologie beplan word? </strong></p><p>Verskeie grense kan voorsien word. Die een handel oor die aard van donker materie, want daar is talle diepgaande ondersoeke, asook direkte en indirekte naspeurings in baie dimensies in ons soeke na donker materie. My <a href="https://physics.sun.ac.za/astro/"><strong class="ms-rteThemeForeColor-5-0">navorsingsgroep</strong></a><strong class="ms-rteThemeForeColor-5-0"> </strong>werk daaraan om Suid-Afrika se MeerKAT-teleskoop te gebruik om na <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Axion"><strong class="ms-rteThemeForeColor-5-0">Axion-donker materie en Axion-agtige donker materie</strong></a> te soek, asook <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Weakly_interacting_massive_particle"><span class="ms-rteThemeForeColor-5-0"><span><strong>s</strong></span><strong></strong><strong>wak-interaksie massiewe deeltjies (WIMP)</strong></span></a>, wat kandidate van donker materie met verskillende massas is. Die Universiteit Stellenbosch belê ook in die <a href="/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10348"><strong class="ms-rteThemeForeColor-5-0">Paarl-Afrika Ondergrondse Laboratorium</strong></a> (PAUL) wat ook na die donkermaterie-afnamesein sal soek.<br></p><p>Die ander grens is die epog van herionisering, wat die kritieke tydperk is (ongeveer 150 miljoen tot 1 miljard jaar ná die oerknal) toe die eerste sterre en sterrestelsels straling gevorm en uitgestraal het wat die omliggende waterstofgas geïoniseer het, wat die heelal deursigtig gemaak het vir lig. My span is baie betrokke by die <a href="https://reionization.org/"><em class="ms-rteThemeForeColor-5-0"><strong>Hydrogen Epoch Reionization Array</strong></em></a> (HERA), 'n eksperiment wat daarop gemik is om die sein van hierdie epog te meet.</p><p><strong>Jy is reeds baie jare in die uitdagende hoëronderwysomgewing. Hoe bly jy gemotiveerd wanneer dinge moeilik raak? </strong></p><p>Ek dink glad nie dit is so uitdagend nie, dit is nogal lekker om eerlik te wees! Daar is baie studente in hierdie land wat baie potensiaal het en dit waardig is om intellektueel opgevoed en ontwikkel te word. Die belangrikste ding wanneer ons studente kies, is om na intellektuele meriete en vermoëns te kyk, ongeag ander faktore. Omdat ons 'n ontwikkelende land is, kan ons nie bekostig om talentvolle denke te verloor nie. Ek glo elke talentvolle mens is 'n aanwins vir hierdie land.</p><p><strong>Watter aspekte van jou werk is vir jou die lekkerste? </strong></p><p>Wanneer ek vir die eerste keer 'n paar vergelykings aflei of my rekenaarkode gebruik om nuwe resultate te kry, is ek <em>baie</em> gelukkig. Ek voel sommige van die natuur se geheime word eers in daardie stadium aan my geopenbaar, wat verstommend, opwindend en vervullend is. Wat ek gewoonlik doen, is om 'n lang wandeling buite te neem, dikwels in die park, terwyl ek die resultate wat ek pas gevind het, oorweeg terwyl ek deur die voëls se sang, vars lug en rustigheid van die bome omring word en my onderbewussyn die geleentheid gee om te dink. Dan keer ek terug na my kantoor, maak my boek of rekenaar oop en kyk of die resultate "nog daar" is (verifieer my resultate). Ek geniet hierdie proses – die "krag" om die natuur te begryp is iets wat my regtig fassineer.</p><p><strong>Vertel ons iets opwindends oor jouself wat mense nie sou verwag nie.</strong></p><p>Ek was gelukkig genoeg om 26 lande te besoek, insluitende baie lande wat mense nie gewoonlik besoek nie. As jy meer oor 'n paar eksotiese plekke wil weet, is jy welkom om met my te gesels. </p><p><strong>Wat doen jy in jou vrye tyd?</strong></p><p>Ek het eintlik nie veel vrye tyd nie! Maar ek is van plan om my pas bietjie te verslap en iets van Stellenbosch se sosiale lewe te geniet. Ek beplan ook om binnekort Afrikaans te begin leer sodat ek my man kan staan wanneer ek in die geselskap van Afrikaanssprekendes is. </p><p> </p><p><br><br></p> |
| US nagraadse studente in Aardwetenskappe se tesisse beste in Suid-Afrika | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10701 | | US nagraadse studente in Aardwetenskappe se tesisse beste in Suid-Afrika | Faculty of Science (media & communication) | <p>Nagraadse studente in die Department Aardwetenskappe aan die Universiteit Stellenbosch (US) maak vanjaar geskiedenis met twee toekennings wat hulle van die Geologiese Vereniging van Suid-Afrika losgeslaan het. Die toekennings vir die beste MSc-, én beste honneurs-BSc-tesis in aardwetenskappe aan 'n Suid-Afrikaanse universiteit in 2023, kom US toe!</p><p>Rutger La Cock het die Johan Handley-toekenning ontvang vir die beste MSc-tesis in aardwetenskappe vir sy werk oor die goud-koolstof-gekoppelde geochemiese siklus, met 'n besondere klem op hoe hierdie siklusse oorvleuel in gouddraende monsters van die meer as drie miljard jaar oue Barberton Greenstone Gordel. </p><p>Llelani Coetzer het die Haughton-toekenning ontvang vir die beste honneursprojek in aardwetenskappe vir haar werk oor metamorfiese toestande in die loodgietersisteme van die Darling Batholith binne die Saldania Gordel. Prof. Gary Stevens was haar studieleier en sy is tans besig met haar MSc waar sy die minerale en interne strukture van metoeoriete ondersoek. </p><p>Wat hierdie prestasie nog meer merkwaardig maak, is dat La Cock ook in 2022 die Haughton-toekenning ontvang het. Dit voeg hom by die uitgelese groepie van slegs vier studentwetenskaplikes wat beide die beste honneurs-tesis en MSc-tesis in hul onderskeie jare aan 'n Suid-Afrikaanse universiteit gelewer het. Dr Bjorn von der Heyden was in albei gevalle sy studieleier. </p><p>La Cock, wat homself as 'n bietjie van 'n bleeksiel beskryf, sê hy het nog altyd 'n passie vir wetenskap gehad en was versot op geografie en fisika: “Dit het vir my gelyk asof 'n graad in aardwetenskappe 'n goeie skeut van albei het. Op die ou end was dit eintlik 'n maklike besluit, alhoewel dit nie die gootste akademiese departement is nie."</p><p>Hierdie voormalige leerder van Hoërskool Fairmont geniet tans 'n blaaskans weg van die akademie en werk op die oomblik vir Gryphon Exploration, 'n maatskappy werksaam in die mineraaleksplorasie-sektor. Hulle fokus op eksplorasieprojekte in Afrika suid van die Sahara, en werk meestal met edelmetale en basismetale.</p><p>Volgens Coetzer wat in 2012 aan die Hoërskool Strand gematrikuleer het en eers 'n BSc in Menslike Lewenswetenskappe verwerf het, gevolg met 'n honneurs in Sielkunde, is geologie die beste vakgebied om in te delf: “Ons doen sulke cool navorsing – van geochemie, isotope en piepklein minerale tot massiewe gebergtes. Daar is inderdaad iets vir elkeen!" </p><p><br></p> |
| US student ’n stap nader daaraan om ’n orka-spesialis te word | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10703 | | US student ’n stap nader daaraan om ’n orka-spesialis te word | Faculty of Science (media & communication) | <p>Met 'n navorsingstoekenning van die Ocean Stewardship Fund (OSF) hoop Lindiwe Makapela, 'n student aan die Universiteit Stellenbosch (US), om uiteindelik haar droom te versesenlik om 'n orka-spesialis te word.</p><p>Sys is een van 32 navorsers van ag lande wat OSF-toekennings van die <a href="https://www.msc.org/media-centre/news-opinion/news/2024/07/25/500-000-gbp-awarded-to-fishery-research-projects-through-msc-ocean-stewardship-fund">Marine Stewardship Council</a> ontvang het, altesaam byna een miljoen pond.</p><p>Lindiwe moes onlangs haar nagraadse studies 'n jaar lank weens finansiële redes onderbreek. Maar in plaas van opgee, het sy as 'n vrywillige data-ontleder by die Nasionale Dieretuin in Pretoria gewerk. </p><p>“Die toekenning het my nie net in staat gestel om weer my studies op te neem nie, maar sal my ook bemagtig om 'n blywende bydrae tot die veld van mariene wetenskap te lewer, sê hierdie oudleerder van Prestige College in Hammanskraal. </p><p>Ten spyte daarvan dat sy ver van die see af grootgeword het, het die mariene omgewing haar nog altyd gefassineer: “Die bestudering van seelewe, veral orkas (ook bekend as moordwalvisse), was 'n konstante bron van inspirasie. Hulle intelligensie, ingewikkelde sosiale strukture en ekologiese belangrikheid het my geïnspireer om hierdie masjestueuse wesens te bestudeer." </p><p>Vir haar honneurs-BSc aan die Nelson Mandela Universiteit het sy die bottelneusdolfyn bestudeer. In haar vrye tyd het sy met gerehabiliteerde seediere by die Bayworld-oseanarium in Nelson Mandelabaai gewerk. Nadat sy haar honneurs verwerf het, het sy as veldspesialis by die Shark Research Unit gewerk waar sy vaardighede soos skedelmorfometrie, eDNS-monsteneming, en identifikasie van seesoogdiere aangeleer het.</p><p>Vir haar MSc-navorsing het sy aangesluit by die <a href="https://seasearch.co.za/">Sea Search</a>-span verbonde aan die US se <a href="/english/faculty/science/botany-zoology/Pages/default.aspx">Departement Plant- en Dierkunde</a>. Onder die leiding van Dr Simon Elwin gaan sy ondersoek instel na <a href="https://www.msc.org/what-we-are-doing/our-collective-impact/ocean-stewardship-fund/impact-projects/investigating-interactions-of-south-african-longline-fisheries-with-orcas-and-cape-fur-seals-2024">orkas en kaapse pelsrobbe se plundering van langlynvisserye</a> in Suid-Afrika.</p><p>“'Plundering' in die konteks van my navorsing beteken dat robbe en orkas leef van die vangste van langlynvissers of hul vis 'steel'. Hierdie gedrag het verskeie ekologiese implikasies omdat die diere geneig is om beserings op te doen of selfs deur vissermanne doodgemaak te word," verduidelik sy.</p><p>Die doel van die studie is om die plunderingspatrone te ontleed en te kyk hoe dit deur natuurlike en menslike faktore aangedryf word. Die uiteindelike doelwit is om hierdie gedrag te leer verstaan ten einde negatiewe interaksies te kan verminder. </p><p>Sy het alreeds begin om vissers se waarnemersdata wat deur die Departement Bosbou, Visserye en die Omgewing en CapMarine beskikbaar gestel is, te ontleed. “Hierdie data gee insig in watter spesies geplunder word, asook watter prooi of visspesie op die langlyne geteiken word. Hierdie tipe inligting help ons dan om 'n begrip te kry van die omvang van hierdie gedrag en hoe dit oor die jare verander het." </p><p>Lindiwe sê sy is innig dankbaar vir die OSF-toekenning en streef daarna om 'n stem van bemoediging te wees vir al die klein seuntjies en dogtertjies van kleur wat, soos sy, in haar grootwordjare ontmoedig is om 'n loopbaan in die wetenskappe te volg omdat “dit te moeilik is".</p><p>“Alhoewel ek nog nie my droom bereik het om 'n orkaspesialis te wees nie, is ek nou goed op pad," sluit sy af. <br></p><p><br></p> |
| Mikrobes en hul interaksies die fokus van groot internasionale byeenkoms | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10695 | | Mikrobes en hul interaksies die fokus van groot internasionale byeenkoms | Faculty of Science (media & communication) | <p><span style="text-align:justify;">Een van die akademiese w</span><span style="text-align:justify;">ê</span><span style="text-align:justify;">reld se grootste internasionale vergaderings wat onderwerpe in die mikrobiese ekologie sal bespreek</span><span style="text-align:justify;">, die 19de </span><a href="https://isme19.isme-microbes.org/" style="text-align:justify;">Internasionale Simposium oor Mikrobiese Ekologie</a><span style="text-align:justify;"> (ISME), sal in Augustus in Kaapstad, Suid-Afrika plaasvind.</span></p><p style="text-align:justify;">Meer as 1 500 wetenskaplikes van meer as 50 lande sal van 18 tot 23 Augustus 2024 by die Kaapstadse Internasionale Konvensiesentrum (KIKS) byeenkom. Dit sal die eerste keer wees dat hierdie gessaghebbende byeenkoms op die Afrika-kontinent plaasvind. </p><p style="text-align:justify;">Prof. Thulani Makhalanyane, voorsitter van die ISME-reëlingskomitee en <a href="/english/faculty/science/microbiology/research/makhalanyane-lab">professor in mikrobiologie</a> aan die Universiteit Stellenbosch (US), sê die bywoning van hierdie vergadering as 'n PhD-student was instrumenteel in die vorming van sy wetenskap: “Dit bied 'n uitstekende geleentheid om met wêreldleiers op die gebied van mikrobiese ekologie skouers te skuur. Deur hierdie vergadering in Kaapstad te hou sal dit hopelik soortgelyke geleenthede vir ander jong akademici bied en 'n platform verskaf om mikrobioomnavorsing in Afrika ten toon te stel".</p><p style="text-align:justify;">Hy sê mikrobiese gemeenskappe – wat bakterieë, archaea, swamme en virusse insluit – dryf belangrike ekosisteemdienste wat bevorderlik is vir die omgewing en vir mens- en dieregesondheid: “Die veld van mikrobiese ekologie poog om die verwantskap tussen mikroörganismes en hul omgewing te verstaan. Alhoewel vooruitgang in genoom- volgordebepaling merkwaardige insigte oor die omvang van mikrobiese diversiteit gebring het, kort ons belangrike meganistiese insig," verduidelik hy.</p><p style="text-align:justify;">Mikrobiese ekoloë wat op menslike gesondheid fokus, het byvoorbeeld die diepgaande belangrikheid van die mikrobioom in die verkryging van voedingstowwe en groei getoon. </p><p style="text-align:justify;">In sy hoedanigheid as direkteur van die Ambassadeursprogram van die <a href="https://www.isme-microbes.org/">Internasionale Vereniging vir Mikrobiese Ekologie</a>, organiseer Makhalanyanis ook 'n openbare uitreikgeleentheid oor “Mikrobes en Klimaatsverandering" by die Kirstenbosch Nasionale Botaniese Tuin op Woensdag 21 Augustus. Tydens hierdie geleentheid sal die publiek die geleentheid kry om te gesels met internasionaal bekende navorsers oor klimaatsverandering en mikrobiese ekosisteme. </p><p style="text-align:justify;">Makhalanyane sê hulle hoop om mense aan te moedig om bewaarders van die mikrobes in hul omgewings te word – van mikrobiese gemeenskappe in die grond en oseane tot jou eie dermmikrobioom. <a href="/english/Lists/Events/DispForm.aspx?ID=5882&RootFolder=%2Fenglish%2FLists%2FEvents&Source=https%3A%2F%2Fwww%2Esun%2Eac%2Eza%2Fenglish%2FPages%2Fdefault%2Easpx">Kliek hier</a> vir meer inligting en registrasie.</p><p style="text-align:justify;">Verskeie vooraanstaande mikrobioomwetenskaplikes sal as sprekers by die simposium optree, waaronder: <a href="https://knightlab.ucsd.edu/">Prof. Rob Knight</a> van die Universiteit van Kalifornië San Diego wat onlangs in die treffer-Netflix-dokumentêr “Hack Your Health: The Secrets of Your Gut" opgetree het; <a href="https://ourenvironment.berkeley.edu/people/jill-banfield">Prof. Jillian Banfield</a>, van die Universiteit van Berkeley en bekend vir haar baanbrekerswerk en die ontdekking van <a href="https://www.yourgenome.org/theme/what-is-crispr-cas9/">CRISPR-Cas9</a>; asook as <a href="https://www0.sun.ac.za/researchforimpact/2022/11/10/prof-tulio-de-oliveira/">Prof. Tulio de Oliveira</a> van die US se Sentrum vir Epidemiese Respons en Innovasie (CERI). </p><ul><li>Klik <a href="https://isme19.isme-microbes.org/isme19-program">hier</a> vir 'n oorsig van die program.<br></li></ul><p><br></p> |
| Nuwe isotoophidrologietegniek onthul geheime van riviervloei | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10677 | | Nuwe isotoophidrologietegniek onthul geheime van riviervloei | School for Climate Studies (media) | <p>Wetenskaplikes het met behulp van isotoophidrologietegnieke 'n baanbrekersmetode ontwikkel om te bepaal hoe verskillende waterbronne tot riviervloeidinamika bydra.</p><p>Dr Andrew Watson, 'n na-doktorale genoot in die <a href="https://climate.sun.ac.za/">Skool vir Klimaatstudies</a> aan die Universiteit Stellenbosch, het saam met navorsers van die Internasionale Atoomenergie-agentskap (IAEA) gewerk. Die resultaat, wat onlangs in <a href="https://www.nature.com/articles/s44221-024-00280-z"><em>Nature Water</em></a> gepubliseer is, is 'n belangrike deurbraak in die verstaan en voorspelling van diepwaterdreinering in akwifere en vloedrisiko. </p><p>Vir hierdie studie het die navorsers data van 136 standhoudende riviere en 45 groot opvanggebiede wêreldwyd ontleed, insluitend die Oranje- en Tugela-riviere in Suid-Afrika en die Kongo-rivier in wes-sentraal-Afrika. Hulle het metings gedoen van die fraksie stabiele isotope van suurstof en waterstof in watermolekules om riviervloei te karakteriseer – dit stel hulle in staat om "jong water" (water afkomstig van onlangse reënval) te onderskei van "ou water" wat 'n paar maande tot honderde en selfs duisende jare oud is.</p><p>Die wetenskaplikes het ook riviervloeidinamika gekarakteriseer deur 'n dinamiese waterretensie-aanwyser te ontwikkel. In riviere met 'n hoë dinamiese retensie, beweeg water stadig deur die opvanggebied. In riviere met ʼn lae dinamiese retensie beweeg water heelwat vinniger. Die studie het hierdie aanwysers verder toegeskryf aan sleutelfaktore soos grondbedekking (bv. gewas- en bosbedekking) en klimaat (soos lugtemperatuur en neerslag). </p><p>Al die Afrika-riviere in die studie toon 'n lae dinamiese waterretensievermoë, wat impliseer dat hierdie riviere meer vatbaar sal wees vir hidrologiese uiterstes soos droogtes en vloede, verduidelik dr Watson.</p><p><strong>Die geheime van riviervloei</strong></p><p>Riviere vloei nog lank nadat reën geval het. Riviere vloei ook ver van die oorsprong van die waterbron, soos in die geval van sneeu wat in hoërliggende gebiede begin smelt. Reën en gesmelte sneeu volg 'n komplekse pad deur 'n opvanggebied, oor die oppervlak, of deur berging in grondwater of selfs dieper in akwifere. Water verdamp ook deur middel van plantwortels.</p><p>Elke rivier se vloei sal dus verskillend op veranderende toestande reageer. </p><p>“Klimaats- en grondgebruikverandering bepaal hoe water deur rivieropvanggebiede sal beweeg. Daarom bied hierdie benadering 'n nuwe hulpmiddel vir risikobepaling en waterbeplanningsdoeleindes," sê prof Guy Midgley, tussentydse direkteur van die Skool vir Klimaatstudies. Hy was nie direk by die studie betrokke nie. </p><p>Die nuwe benadering sal waardevol wees in klimaatsverandering aanpassing regoor die wêreld en het direkte relevansie in Suid-Afrika en die suider-Afrikaanse streek, het hy bygevoeg. </p><p>Foto bo: Die Oranjerivier by Vioolsdrif in die Wes-Kaap, Suid-Afrika. Foto: RudiBosbouer, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons<br></p><p><br></p> |
| Sosiale Impak: SUNCOI inspireer passie vir chemie by leerders | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10673 | | Sosiale Impak: SUNCOI inspireer passie vir chemie by leerders | Corporate Communications and Marketing (Hannelie Booyens) | <p><em>In die lig van die Universiteit Stellenbosch (US) se fokus op sosiale impakbewustheid in Julie, vier hierdie reeks profiele merkwaardige individue en spanne wat ʼn betekenisvolle bydrae buite die Universiteit se mure lewer. Die onlangse eerste Sosiale Impak-toekennings het erkenning verleen aan akademiese en professionele administratiewe ondersteuningsdienstepersoneel (PASS) van die US wat positiewe verandering in uiteenlopende lewensgebiede bevorder. </em><em><strong>Dr Ebrahiem Botha</strong></em><em> en </em><em><strong>Jabu Lukhele</strong></em><em> het ʼn toekenning gewen vir hulle toewyding aan ʼn program wat hoërskoolleerders en onderwysers toegang tot praktiese chemie-laboratoriumwerk bied.</em>Dit verg twee baie spesiale mans om nie net hulle hart en siel te stort in ʼn program wat hoërskoolleerders en onderwysers help om in chemie uit te blink nie, maar ook voortdurend daarna streef om die nalatenskap te eer van die formidabele vrou wat een van die US se vlagskip-gemeenskapsuitreikprogramme begin het.<br></p><p>Wanneer dr Ebrahiem Botha en Jabu Lukhele oor SUNCOI (die US se chemie-uitreikinisiatief) praat, is hulle passie om die wonders van chemie met jongmense te kan deel tasbaar. Hulle altwee beskou dr Rehana Malgas-Enus, wat in 2022 tragies gesterf het, as hulle inspirasie om tyd oor naweke en na-ure af te staan om ʼn liefde vir chemie by leerders te koester.</p><p>Lukhele, hoof- tegniese beampte van die Departement Chemie en Polimeerwetenskap, sê Malgas-Enus was sy vriend, mentor en studieleier. “Dr Rehana was een van die merkwaardigste en mees gedrewe mense wat ek ooit ontmoet het. Ek het so baie by haar geleer. Toe ek in 2014 by die US aangesluit het, het sy my vertel van die chemie-uitreikidee en my gevra om met tegniese aspekte van die laboratoriumwerk te help."</p><p><strong>'Hoe doen skole dit?'</strong></p><p>Malgas-Enus, destyds ʼn dosent in die Departement Chemie en Polimeerwetenskap, het die program in 2013 begin met die idee om gr. 12-studente van vyf minderbevoorregte skole toegang tot die laboratoriumfasiliteite by die US te gee om te voldoen aan die praktiese assesserings wat vir fisiese wetenskap nodig is.</p><p>Lukhele onthou die ontstaan van die SUNCOI-program nog baie goed. “Ek en dr Rehana het na een van die matriekvraestelle gekyk. Daar is van die studente verwag om verskillende laboratoriumtoestelle soos pipette, burette en bekers te benoem. Ons het na mekaar gekyk en gewonder hoe die leerders veronderstel is om van sulke goed te weet. Ons was altwee in skole wat nie laboratoriums gehad het nie en ons het eers met sulke toerusting begin werk toe ons universiteit toe gekom het," sê Lukhele.</p><p>Die vraag “hoe doen skole dit?" het Malgas-Enus na vakadviseurs by die Departement van Onderwys laat uitreik. Sy het nie ʼn bevredigende antwoord gekry nie en dit het haar aangevuur om ʼn oplossing te vind. “Ons het plaaslike skole gekontak om uit te vind wat hulle nodig het en ons het die Kurrikulum-en assesseringsbeleidsverklaringsdokument (KABV) vir graad 12 in die hande gekry," onthou Lukhele. </p><p>Onderwysers het gesê hulle het hulp nodig om aan KABV-riglyne te voldoen en daarom het Malgas-Enus en kollegas besluit om ʼn reeks fisiese wetenskap-eksperimente wat aan die KABV voldoen vir gr. 10 tot gr. 12 te ontwerp. Dit is goed ontvang en danksy ʼn endossement van die fisiese wetenskap-vakadviseur deur die Wes-Kaapse Onderwysdepartement goedgekeur.</p><p><strong>Hulp vir leerders en onderwysers</strong></p><p>Ofskoon die samewerking met plaaslike skole met die KABV-werkboek begin het, is ʼn ander behoefte gou geïdentifiseer. Baie onderwysers het nie die kennis om chemie-eksperimente uit te voer nie. Gevolglik het SUNCOI jaarlikse werksessies vir onderwysers van die Kaapse Wynlande begin reël om hulle hierin op te lei. Die onderwysers is ongelooflik dankbaar vir hierdie praktiese ervaring, sê Lukhele.</p><p>Die SUNCOI-span het besef dat fisiese wetenskaponderwysers steeds uitdagings in hulle eie skole sou ervaar en het ʼn kostedoeltreffende stelletjie met die minimum hoeveelheid chemiese reagense en basiese laboratoriumbenodigdhede saamgestel vir die verskillende eksperimente wat onderwysers in die klaskamer moet uitvoer. </p><p>Die inisiatief het met laboratoriumwerksessies slegs vir graad 12's begin, maar het vinnig uitgebrei namate graad 10- en graad 11-onderwysers en uiteindelik ook ander belangstelling getoon het. SUNCOI se program dek nou eksperimente van graad 4 tot graad 12, met elke eksperiment wat deur ʼn koopbare stelletjie vir klaskamergebruik ondersteun word.</p><p>Oor die afgelope tien jaar het duisende leerders en hulle onderwysers in wit laboratoriumjasse en beskermende brille die voorgeskrewe eksperimente in verskeie van die Departement Chemie se volledig toegeruste laboratoriums uitgevoer.</p><p><strong>Inspirerende rolmodelle</strong></p><p>Botha het in 2020 by die US begin werk en het nie geskroom om kort daarna by die SUNCOI-program aan te sluit nie. “Ek onderrig studente van die Verlengde Kurrikulumprogram (VKP). Hierdie kursus is ontwerp vir matrieks wat hulle punte moet verbeter om vir ʼn hoofstroom-graadprogram te kan inskryf," verduidelik hy.</p><p>Ná Malgas-Enus se afsterwe het Botha aangebied om die rol van koördineerder van die SUNCOI-program oor te neem. “Ek wou haar nalatenskap eer deur die werk voort te sit. Ek en Jabu maak ʼn baie goeie span uit. Ons het albei ʼn passie vir chemie en onderrig. Ons vul mekaar met ons energie aan," sê hy.</p><p>Botha se eie reis as akademikus dien as inspirasie vir studente. “Ek was een van daardie leerders wat nie goed op skool gevaar het nie," vertel hy. “Ek het deur die Universiteit van die Vrystaat ʼn oorbruggingsjaar by ʼn satellietkampus in Oudtshoorn voltooi om my matriekpunte te verbeter. Ek is toe al die pad deur universiteit en het my PhD in chemie voltooi. Ek wil ʼn inspirasie wees vir studente, veral vir diegene wat nie so goed op skool gevaar het nie, om vir hulle te wys hulle kan ook sukses behaal as hulle net hard werk."</p><p>Lukhele vertel dat Malgus-Enus ʼn soortgelyke agtergrond gehad het. Sy het in Mitchell's Plain grootgeword en haar ma, wat op 31-jarige ouderdom ʼn weduwee geword het, het in ʼn staalfabriek gewerk om haarself en haar twee dogters te onderhou. “Dr Rehana se ma het haar geïnspireer om te glo dat sy enigiets kan wees as sy vasbeslote is en hard werk. Deel van haar veldtog was om na haar gemeenskap terug te gaan en vir kinders te sê: 'Moenie na jou omstandighede kyk nie, moenie kyk na wat jy nie het nie. Ons is hier om jou te help om jou drome te verwesenlik.'</p><p>“Ek het ook in ʼn township grootgeword. Stellenbosch verskil hemelsbreed van die omstandighede gedurende my kinderjare in Johannesburg. Ek is bevoorreg en dankbaar dat mense soos dr Rehana in my geglo en my ondersteun het om ʼn loopbaan in die wetenskap te vestig. Dit inspireer my om dieselfde vir ander te doen," sê Lukhele.</p><p><strong>Liefde vir die wetenskap</strong></p><p>Die meeste van SUNCOI se werksessies, vir tot 100 leerders op ʼn slag, vind oor naweke plaas, maar die twee chemiekenners kla nooit oor die bykomende las nie. “Niemand dwing ons om dit te doen nie," benadruk Botha. “Ons doen dit as vrywilligers vir die liefde vir wetenskap. Gelukkig het ons ʼn baie toegewyde span van sowat 15 nagraadse studente en ondersteuningspersoneel van die chemie en polimeer-departement wat ons in die laboratorium bystaan wanneer ons die werksessies hou."</p><p>Sommige van die deelnemers aan die SUNCOI-program is so geïnspireer dat hulle aan die US gaan studeer het. Lukhele is opgewonde as hy voormalige SUNCOI-leerders as US-studente in die chemie-laboratoriums raakloop.</p><p>Die gewildheid van die SUNCOI-program het sedert sy ontstaan uitgekring. Ander universiteite het belangstelling getoon en die US gevra om hulle te help om soortgelyke programme in werking te stel. “Ons het met die Universiteit van Pretoria en die Nelson Mandela-universiteit saamgewerk," sê Lukhele.</p><p>Hulle het onlangs ook ʼn versoek om bystand van die Kaapse Skiereiland-Universiteit vir Tegnologie (KSUT) ontvang. “Een van ons nagraadse studente wat nou ʼn dosent by die KSUT is, wil hê ons moet help om die program daar in werking te stel. Nog ʼn student wat sy PhD aan die US voltooi het, het onlangs van die Universiteit van Johannesburg uitgereik om saam te werk," sê Lukhele met ʼn trotse glimlag.</p><p>Die SUNCOI-span is selfs deur een van die wêreld se grootste wetenskapverenigings, die Amerikaanse Chemiese Vereniging, genader om ʼn werksessie te reël.</p><p>Die wese van wat dié twee mans by SUNCOI doen, is om ʼn passie by leerders te kweek om nie uitdagende vakke prys te gee nie. “Ons moedig leerders aan om met wiskunde en wetenskapsvakke te volhard, want dit kan in die toekoms soveel deure open," sê Lukhele. “Ons departement se leuse is 'chemie is lewe'. Chemie is oral. Ons sê vir leerders wanneer jy sjokolade koop, is chemie daarby betrokke. As jy koffie of tee maak deur al daardie goed by te voeg, is jy met chemie besig. Dit is s<span lang="AF" style="font-size:11pt;line-height:107%;font-family:calibri, sans-serif;">ó </span>eenvoudig en betowerend."</p><p><strong>FOTO: Prof Nico Koopman (Viserektor : Sosiale Impak, Transformasie en Personeel), Dr Ebrahiem Botha, Jabu Lukhele en Dr Leslie van Rooi (Senior Direkteur: Sosiale Impak & Transformasie) by die Sosiale Impak-toekennings. </strong><strong><em>(Foto geneem deur Stefan Els)</em></strong><br></p><p><br><br></p> |
| Nuwe navorsing oor Alzheimer-middel memantine, werp lig op nuwe meganisme in handhawing van selgesondheid | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10674 | | Nuwe navorsing oor Alzheimer-middel memantine, werp lig op nuwe meganisme in handhawing van selgesondheid | Wiida Fourie-Basson (Media: Faculty of Science) | <p><span style="text-align:justify;">Me</span><span style="text-align:justify;">mantine is een van die hoof farmakologiese middels wat voorgeskryf word vir pasiënte wat aan matige tot erge Alzheimer se siekte ly. Desondanks 'n 8,5% toename in die gebruik van die middel tussen 2008 en 2018 wêreldwyd, bestaan daar steeds onsekerheid oor die mees voordelige behandelingsdosis.</span></p><p style="text-align:justify;">Om hierdie kwessie aan te spreek het wetenskaplikes in die <a href="https://www.neuroresearchgroup.com/">Departement Fisiologiese Wetenskappe</a> by die Universiteit Stellenbosch (US) die konsentrasie-afhanklike effek van memantine in 'n neuronale selmodel ondersoek. Interessant genoeg, het hulle gevind dat lae (en nié hoë) konsentrasies (nie) van memantine gelei het tot die induksie van mitofagie – die selektiewe afbreking van mitokondria binne-in die sel. Mitofagie is bekend as 'n proses wat seloorlewing en langlewendheid bevorder deurdat disfunksionele mitokondria uit die sel verwyder word. </p><p style="text-align:justify;">In Alzheimer se siekte en Parkinson se siekte is disfunksionele mitokondria 'n vroeë aanduiding van die siekte. </p><p style="text-align:justify;">Dr Sholto de Wet, hoofouteur van die <a href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37443760/#:~:text=Taken%20together%2c%20our%20findings%20have%2cto%20the%20induction%20of%20mitophagy.">navorsingsartikel</a> wat onlangs in die vaktydskrif <em>Cell</em> gepubliseer is, sê hul het gevind dat memantine die tempo verhoog waarteen disfunksionele mitokondria afgebreek word: “Dit verseker dan dat nuwe en goed funksionerende mitokondria in die sel agterbly wat weer bydra tot die sel se energiestatus. Wanneer hoër konsentrasies memantine egter gebruik is, is gevind dat outofagie, 'n baan verantwoordelik vir die afbreek van proteïene, toegeneem het, verduidelik hy. </p><p style="text-align:justify;">Verdere navorsing is nou nodig om hierdie bevindings op meer komplekse modelsisteme toe te pas en te ondersoek, insluitend die brein. </p><p style="text-align:justify;"><strong>Wat gebeur op 'n sellulêre vlak?</strong></p><p style="text-align:justify;">De Wet sê die werk is gedoen teen die agtergrond van <a href="https://stellenbosch-my.sharepoint.com/personal/wiidabasson_sun_ac_za/Documents/Departemente/Fisiologie/Sholto%20de%20Wet/Final2/What%20drives%20neurodegenerative%20diseases%20on%20a%20cellular%20level?">voortgaande navorsing</a> in prof Ben Loos se navorsingsgroep in die Departement Fisiologiese Wetenskappe oor die rol van seldood in die aandrywing van neurodegeneratiewe siektes soos Alzheimer se siekte, Parkinson se siekte en Huntington se siekte. </p><p style="text-align:justify;">“Ons begin nou verstaan dat daar 'n interafhanklike verhouding tussen drie belangrike prosesse in die sel bestaan wat met ons spysverteringstelsel vergelyk kan word," verduidelik hy.</p><p style="text-align:justify;">Byvoorbeeld, die tempo waarteen proteïene afgebreek word deur midel van outofagie (outofagie-vloei genoem) kan vergelyk word met die mond, wat die beskadigde dele van die selle inneem. Die tweede proses (lisosomale versuring genoem) is soortgelyk aan die maag, waar sure help om daardie dele te verteer. Laastens, verskaf die mitokondriale netwerkfunksie energie aan die sel om behoorlik te funksioneer, wat verseker dat die kos in die eerste plek verteer kan word, verduidelik hy. </p><p style="text-align:justify;">Voorheen is hierdie prosesse afsonderlik of slegs as een wat verband hou met 'n ander bestudeer, in plaas daarvan om al drie interafhanklik te oorweeg. Hierdie nuwe manier van dink stel hulle in staat om die molekulêre defek wat hierdie siektes dryf, beter te verstaan. </p><p style="text-align:justify;">Daarbenewens het wetenskaplikes tot dusver hoofsaaklik gefokus op die onoplosbare aggregasies van verkeerd gevoude proteïene wat in areas van die brein neergelê is, waarvan die ligging ooreenstem met die simptome van die siekte op latere stadiums. Volgens dr De Wet is daar toenemend belangstelling in hoe hierdie poteïene in die sel afgebreek word, asook die rol van die mitokondria tydens hierdie proses. </p><p style="text-align:justify;">De Wet en Loos voer nou aan dat hierdie aggregasies nie die hoofoorsaak van neurotoksisiteit per se<em> </em>is nie, maar dat hulle eerder ontstaan as gevolg van die disfunksie van die proteïenafbraakpad, nl. outofagie.</p><p style="text-align:justify;">In 'n ander <a href="https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnmol.2023.1225227/full">artikel</a> wys hulle daarop dat die oomblik wat die interafhanklike verhouding tussen hierdie drie prosesse versteur word, die stelsel van balans gegooi word en die problematiese proteïene nie afgebreek sal word nie. In die geval van neurodegeneratiewe siektes, sal die proteïene steeds oorproduseer word en in wisselwerking tree met verskillende dele van die sel, insluitend die mitokondria, wat effektief lei tot seldood indien hulle vlakke nie laag gehou word nie. </p><p style="text-align:justify;">Dit beteken dat indien enige een van die drie sye van hierdie driehoek geteiken word, (byvoorbeel deur mitofagie te bevorder), dit sal lei tot die beskerming van die sel: “Dit is van belang, aangesien daar getoon is dat baie problematiese proteïene wat met neurodegeneratiewe siektes geassosieer word, die sel beskadig deur mitokondriale aktiwiteit te onderbreek. Memantine kan dus 'n uitweg bied waardeur die mitokondria waarmee ingemeng word, uit die sisteem verwyder kan word, moontlik saam met die problematiese proteïene," verduidelik De Wet. </p><p style="text-align:justify;">Volgens Loos is hierdie meganisme van memantine nog nie voorheen beskryf nie, en kan dit lei tot nuwe maniere van dink oor hoe die behandeling van Alzheimer se siekte aangepak kan word. </p><p style="text-align:justify;"><img src="/english/PublishingImages/Lists/dualnews/My%20Items%20View/Memantine%20effect.png" alt="Memantine effect.png" style="text-align:justify;margin:5px;width:690px;" /><br></p><p style="text-align:justify;">In die beeld hierbo word die effek van twee verskillende konsentrasies van mementime op die sel getoon. Die selle wat met lae konsentrasies van memantine (50 uM) behandel is, toon meer aktiwiteit (meer pienk en wit kolle), terwyl die selle wat met hoër konsentrasies (100 uM) behandel is, minder aktiwiteit getoon het. Beelde: Sholto de Wet<br></p><p style="text-align:justify;">Die artikel “<a href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37443760/#:~:text=Taken%20together%2c%20our%20findings%20have%2cto%20the%20induction%20of%20mitophagy.">The highs and lows of memantine – an autophagy and mitophagy inducing agent that protects mitochondria</a>" is onlangs in <em>Cell</em> gepubliseer. </p><p style="text-align:justify;">Op die foto's bo, Dr Sholto de Wet en Prof. Ben Loos. Foto's: Wiida Fourie-Basson en Stefan Els <br></p> |
| Dinosourus-spesie so groot soos ’n hond, het in ondergrondse gate gewoon | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=10649 | | Dinosourus-spesie so groot soos ’n hond, het in ondergrondse gate gewoon | Faculty of Science (media & communication) | <p>'n Nuutontdekte voorouer van <em>Thescelosaurus</em> toon dat hierdie diere minstens 'n deel van hul lewe in ondergrondse gate deurgebring het.</p><p>Volgens 'n mediavrystelling wat deur North Carolina State University (NCSU) uitgereik is, was die “nuwe" dinosourus, genaamd <em>Fona herzogae</em>, 'n kleinerige, plantetende dinosourus omtrent so groot soos 'n groot hond, bedek met 'n laag donsige, kleurvolle vere.</p><p style="text-align:center;"><em><img src="/english/PublishingImages/Lists/dualnews/My%20Items%20View/Fona%20herzogae%20v2%20credit%20Jorge%20Gonzalez.jpg" alt="Fona herzogae v2 credit Jorge Gonzalez.jpg" style="margin:5px;width:342px;" /><br></em></p><p><em>Fona</em> het omstreeks 99 miljoen jaar gelede in die huidige Utah geleef, terwyl <em>Thescelosaurus</em> net voor die massa-uitsterwingsgebeurtenis sowat 66 miljoen jaar gelede geleef het. Gedurende <em>Fona</em> se leeftyd, was hierdie gebied 'n groot vloedvlakte-ekosisteem wat deur 'n massiewe binnelandse oseaan in die ooste, en aktiewe vulkane en berge in die weste vasgedruk is. Oor die algemeen was dit 'n warm, nat, modderige omgewing met talle riviere.</p><p>Dr Ryan Tucker, 'n sedimentoloog van die Universiteit Stellenbosch se Departement Aardwetenskappe, was deel van die span wetenskaplikes van die North Carolina State University en die North Carolina Science Museum (NCSM) wat in 2013 verskeie monsters van dieselfde spesie in die Mussentuchit Member van die Cedar Mountain Formation opgegrawe het.</p><p>Dr Tucker wat reeds vir meer as 'n dekade saam met dr Lindsay Zanno van NCSM en NCSU werk, fokus op die beskrywing en datering van die onmiddellike omgewings- en klimaatstoestande van die gebied waar <em>Fona</em> en ander nuutontdekte fossiele gevind is.</p><p>Hy het onlangs verskeie goed bewaarde vulkaniese asvalbeddings ontdek wat met hierdie en ander belangrike fossielvondse (soos <em>Moros intrepidus</em> en <em>Iani smithi</em>) verbind word. Die vulkaniese asvalbeddeings vergemaklik meer akkurate datering aangesien die neergelegde as relatief oombliklik in geologiese tyd neergelê word. Hierdie nuutgeformuleerde tydsraamwerk is onlangs in die vaktydskrif <em>Geology</em> gepubliseer. </p><p>Tucker dui aan dat daar nog baie werk gedoen moet word in die middel-Kryt Wes-binnelandkom om klimaatsverandering gedurende hierdie tydperk van die Aarde se geskiedenis beter te verstaan. Bogenoemde pogings word tans deur die National Science Foundation in die Verenigde State van Amerika ondersteun.</p><p>Tucker en nagraadse student Kira Venter sal weer by Zanno en 'n internasionale, diverse multidissiplinêre span aansluit vir 'n twee maande lange veldekspedisie na die Oos-Gobi-kom in Mongolië. Hierdie ekspedisie wat deur National Geographic befonds word, maak deel uit van 'n grootskaalse studie om paleoklimaatsneigings van 125 tot 83 miljoen jaar gelede in Oos-Asië te verstaan. </p><p>"As dit suksesvol is, sal ons klimaatsverandering op 'n hemisferiese skaal (in vergelyking met Noord-Amerika) beter kan verstaan, tesame met die generering van data wat betekenisvolle klimaatvoorspellings vir ons eie nabye toekoms kan fasiliteer – indien huidige neigings natuurlik onveranderd bly," verduidelik hy.</p><p>Klik hier om die volledige mediavrystelling van North Carolina State University oor die nuutbeskryfde dinosourus, <em>Fona herzogae</em>, te lees - https://naturalsciences.org/calendar/news/life-underground-suited-new-dinosaur-fine/<br></p><p><br><br></p> |
