| US-dosent se WOOP25-veldtog amper by R100 000-teiken | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=11153 | | US-dosent se WOOP25-veldtog amper by R100 000-teiken | Corporate Communication and Marketing/Korporatiewe Kommunikasie en Bemarking [Anel Lewis] | <p>Met hulle 600 km-fietsry-uitdaging pas agter die rug, het dr Marietjie Lutz, dosent van die Universiteit Stellenbosch (US), en haar span fietsryers hulle visier op die uiteindelike eindstreep gestel – om minstens R100 000 vir wetenskapstudente in nood in te samel.</p><p>Hulle het reeds R92 000 ingesamel met hulle Wheels of Opportunity (WOOP25)-veldtog en het daarmee verlede jaar se R75 000 wat ingesamel is, oortref. "Hierdie veldtog het nie net bewustheid oor die finansiële uitdagings geskep wat baie van ons studente in die gesig staar nie, maar het ook 'n kragtige belegging in die toekoms van hardwerkende en verdienstelike individue geword. Ons beplan om die GivenGain-platform tot einde April oop te hou." </p><p>Hulle lywe herstel dalk nog van die uitmergelende fietstoer, maar Lutz sê die span se toewyding aan die saak het nooit gewankel nie. Haar vier kinders het die volle afstand oor ses dae saam met haar voltooi – selfs die jongste, Daniël (14), wat in graad 8 by Paul Roos Gimnasium is. "Hy was (aan die begin) onseker oor watter afstand hy sou kon aflê, en hy het uiteindelik die hele ding gedoen." Sy het gesê almal wat by die fietstoer betrokke was, het die heeltyd op die einddoel gefokus gebly. "Niemand het ooit gevra 'hoekom doen ons dit?' nie, ons het almal net aanhou vorentoe beweeg."</p><p>Lutz sê die ervaring het oor soveel meer gegaan as om net grense te verskuif en 'n uitdaging te voltooi. "Vir elkeen van die ryers was dit 'n reis van persoonlike groei. Dit het daaroor gegaan om vir iemand anders terug te ploeg." Die doelwit om geld vir talentvolle maar minderbevoorregte studente in te samel, het veral by haar twee oudste seuns, Ben en Jan, aanklank gevind wat albei aan die US studeer.</p><p>Net soos in 2024, was die fietstog nie sonder sy uitdagings nie. Lang afstande het hulle tol geëis en op Dag 2 het die groep 'n veeleisende 125 km getrap en meer as sewe uur in die saal spandeer. "Ons was almal gedaan," onthou Lutz. Die nuuskierige koedoe van verlede jaar het weer eens sy verskyning gemaak, vertel Lutz, en hierdie keer het 'n energieke eland ook vir 'n entjie by die groep aangesluit. Gelukkig het haar geskeurde heuplabrum nie probleme veroorsaak nie. "Ek het verbasend genoeg geen probleme ondervind nie. Ek dink dit was omdat ek fisies beter voorbereid was as voorheen." Sy voeg by dat beter beplanning dit moontlik gemaak het om die groep uit te brei om haar hele gesin en vier bykomende fietsryers in te sluit. Aangevuur deur gesoute aartappels en verdunde Coca-Cola, het hulle ongeag die hitte en heuwels deurgedruk om die afstand te voltooi.</p><p>Die ondersteuning – finansieel en in die vorm van onderskraging – was oorweldigend, sê sy. Lutz wou aanvanklik weer die geldinsamelingsdoelwit tot R75 000 beperk. Maar, aangemoedig deur haar man om hoër te mik, het sy 'n teiken van R100 000 gestel. Die skenkings wat begin het nog voordat die eerste kilometer afgelê is, het haar laat besef dat "as ons aan die begin besluit oor die uitkoms, beperk ons onsself en hoe sal die onmoontlike dan waar word?". Uiteindelik, voeg Lutz by, het sy besluit: "As ons goed wil doen, moet ons onsself nie beperk nie. En dit geld vir enigiets in die lewe – byvoorbeeld 'n student wat vir 'n graad studeer. Ons moenie die uitkoms van so 'n droom beperk nie." </p><p>Lutz het die drome van baie studente die ses dae saam met haar gedra, en 'n miniatuurweergawe van die US se gelukbringer, Pokkel, is aan haar stuurstang vasgemaak as 'n herinnering aan die veldtog se doelwit. "Toe dinge geestelik en fisies moeilik geraak het, het ek afgekyk na Pokkel en dit het my herinner aan die rede waarom ons dit doen."</p><ul><li>Om by te dra, besoek: <a href="https://eur03.safelinks.protection.outlook.com/?url=https://www.givengain.com/project/marietjie-raising-funds-for-stellenbosch-university-south-africa-99058&data=05%7c02%7c%7cbc9dcff75da44afd6ac508dd678cd78c%7ca6fa3b030a3c42588433a120dffcd348%7c0%7c0%7c638780576796449226%7cUnknown%7cTWFpbGZsb3d8eyJFbXB0eU1hcGkiOnRydWUsIlYiOiIwLjAuMDAwMCIsIlAiOiJXaW4zMiIsIkFOIjoiTWFpbCIsIldUIjoyfQ%3D%3D%7c0%7c%7c%7c&sdata=aAaiJFZ1X8YY9HL2Mucrk7Es8sbVjArxWqSqZjSsCEw%3D&reserved=0">https://www.givengain.com/project/marietjie-raising-funds-for-stellenbosch-university-south-africa-99058</a></li></ul><p> </p><p><strong>Onderskrifte:</strong></p><p>Die Lutz-gesin, waarvan al vier kinders die volle 600 km-uitdaging voltooi het.</p><p>Uitputting ná die tweede dag se skof van 125 km. </p><p>Pragtige natuurskoon op die WOOP25-fietstoer.</p><p>Die US se Pokkel het vir aansporing gesorg toe dinge moeilik geraak het. <br></p><p><br><br></p> |
| Fakuteit Natuurwetenskappe verwelkom nuut aangewese direkteur | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=11150 | | Fakuteit Natuurwetenskappe verwelkom nuut aangewese direkteur | Faculty of Science (media and communication) | <p>Die Fakulteit Natuurwetenskappe verwelkom graag Mnr. Mbuso Dludlu vanaf 1 April 2025 as die nuwe direkteur: fakulteitsbestuur.</p><p>Hy neem die leisels oor by Me Mariétta van den Worm wat die afgelope 25 jaar aan die stuur was en aan die einde van 2025 aftree.</p><p>Hy het meer as 16 jaar ondervinding in die hoëronderwyssektor, waarvan die laaste ses jaar as departementele bestuurder van die US se Departement Chemie en Polimeerwetenskap. Mbuso sê hy sien daarna uit om sy passie vir wetenskap te kombineer met bestuur en leierskap in sy nuwe rol as fakulteitsdirekteur. </p><p>Mbuso is in Piet Retief in Mpumalanga gebore, maar het in Makhosini grootgeword by sy oorlede ouma, Me Teressa Mazibuko, in die woonbuurt Makhosini net buite die klein dorpie Nhlangano in Eswatini. In 2008 het hy sy BSc in Chemiese Tegnologie aan die Universiteit van KwaZulu-Natal verwerf, wat in 2014 opgevolg is met 'n baccalaureusgraad in Tegnologie in Polimeertegnologie, en 'n meestersgraad in Polimeertegnologie in 2016 van die Tshwane Universiteit van Tegnologie (TUT) . Op daardie tydstip het hy as senior laboratoriumbestuurder gewerk in TUT se Departement van Wiskunde, Wetenskap en Tegnologie. Dit is ook gedurende hierdie tydperk dat hy beide sy ouers, Sizakele and Comfort Dludlu, aan die dood moes afstaan.</p><p>Mbuso wat tans besig is met sy PhD-studie in Polimeerwetenskap aan die US, sê hy sal altyd dankbaar wees teenoor sy ouma, wat gesorg het dat hy 'n goeie opvoeding kry deur handwerk langs die strate van Soweto en Johannesburg te verkoop: “Sy was nie geleerd nie, maar het die belangrikheid van onderwys na waarde geskat. Ek is vandag passievol oor onderwys en ek glo sterk dat ons lewenslank moet leer. Ek dink dis om hierdie rede dat ek 'n leergierige ingesteldheid het, wat die sleutel is vir leierskap."</p><p>Vir die afgelope 25 jaar gee hy al loopbaanleiding aan leerders deur middel van “Brighten-up your Future" 'n organisasie sonder winsbejag wat hy in 2007 op die been gebring het. Hy tree ook as mentor op vir 12 universiteitstudente by ag Suid-Afrikaanse hoëronderwysinstellings, wat in verskeie vakrigtings studeer – van die natuurwetenskappe en ingenieurswese, tot die lettere en sosiale wetenskappe, en ekonomiese en bestuurswetenskappe.</p><p>Vir sy PhD ondersoek Mbuso die voorkoms van PFAS (per- en polifluorineerde alkielstowwe), algemeen bekend as <em>forever</em> chemikalieë weens hul langdurige voorkoms in die omgewing, by afvalwatersuiweringsaanlegte en riviere en damme in die Wes-Kaap. Die doelwit is om 'n polimeriese membraan met nanopartikels te ontwikkel vir verbeterde verwydering van hierdie langdurige chemikalieë. Sy navorsing word deur die Waternavorsingskommissie befonds en is reeds by twee internasionele konferensies en aan 'n paneel van 30 bestuurders van die Stad Kaapstad aangebied. </p><p>Mbuso, wat in 2018 by die US aangesluit het kort nadat hy sy MBA aan die Regent Business School verwerf het, sê hy is baie dank verskuldig aan al sy kollegas in die Departement Chemie en Polimeerwetenskap, en in die besonder Prof. Peter Mallon, voormalige uitvoerende departementshoof wat hom aanvanklik bekend gestel het aan stelses en prosesse by die US: “Ek het net met kennis en vaardighede hier ingekom, terwyl Prof. Mallon die ondervinding en begrip gehad het. Oor die volgende vyf jaar het ons tot 'n formidabele bestuurspan ontwikkel wat saamgewerk het om die departement volhoubaar te bedryf."</p><p>Maar nou is hy opgewonde oor sy nuwe rol as direkteur, fakulteitsbestuur: “Ek is dankbaar dat ek by iemand soos die huidige direkteur kan oorneem, wat oor 'n magdom ondervinding en institusionele kennis beskik. Ek wil graag voortbou op die grondslag en nalatenskap wat sy oor die afgelope 25 jaar vir die fakulteit en universiteit opgebou het."</p><p>Hy is gretig om saam met Prof. Burtram Fielding, die dekaan, en die fakulteit se bestuurspan te werk en hul te ondersteun:“Vir my gaan leierskap en bestuur daaroor om mense na die beste van jou vermoë te dien ten einde vertroue te skep. Vertroue is 'n baie spesiale menslike belewenis. En ons kan ander slegs vertrou as ons weet dat hulle aktief en bewustelik in ons belangstel en oor ons besorg is," voeg hy by. </p><p>Mbuso sê sy leierskapstyl is gebaseer op deernis, empatie en respek. Hierdie waardes vorm ook deel van die US se kernwaardes van Uitnemendheid, Deernis, Verantwoordbaarheid, Respek en Billikheid: “Ek sal hierdie waardes met my saamneem in my nuwe rol, in diens van my kollegas, en sodoende bydra tot die groei en sukses van die Fakulteit Natuurwetenskappe."</p><p>Laastens gee hy eer aan sy gesin, en vrou van die afgelope 14 jaar, Me Lydia Dludlu, en sy kinders Lwandzile (13) en Kagiso (9). Die gesin stap graag in die Helderberg Natuurreservaat, hou van reis en om vriende en familie te nooi vir 'n braai. En natuurlik kan niks kers vashou by 'n verfrissende stappie langs die see wat met 'n roomys afgesluit word nie. </p><p>“My lewe is gegrond op die lees van die Woord en in gebed – wat een van die belangrikste onderliggende beginsels in my lewe en in die grootmaak van my kinders is," sluit hy af. <br></p><p>Foto: Stefan Els<br></p> |
| Sommige insekbevolkings neem af, maar wat gebeur met die ander 99%? | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=11136 | | Sommige insekbevolkings neem af, maar wat gebeur met die ander 99%? | Faculty of Science (media and communication) | <p>'n Span wetenskaplikes van Suid-Afrika en die Verenigde Koninkryk het 'n sinteseraamwerk ontwikkel wat veelvuldige bewysstrome integreer. Deur diue gebruik hiervan, is dit dan moontlik om veranderinge in insekbiodiversiteit vinning te kan evalueer.</p><p>“Ons weet dat insekbiodiversiteit aan die verander is, en dat daar baie afnames in biodiversiteit in dele van die wêreld voorgekom het. Ons weet egter nie hoe ernstig of diepgaande die probleem is nie. Nog meer van belang is die feit dat ons nie 'n duidelike begrip het van waarom insekbiodiversiteit aan die verander is nie," skryf hulle in 'n belangrike oorsigartikel wat onlangs in <a href="https://doi.org/10.1126/science.adq2110"><em>Science</em></a> gepubliseer is nie.</p><p>Prof. Cang Hui, 'n biowiskundige van die Universiteit Stellenbosch se Departement Wiskundige Wetenskappe en een van die mede-outeurs, sê die doel van die sinteseraamwerk is om 'n roetekaart te verskaf na 'n bewysgebaseerde sintese van veranderings in insekbiodiversiteit waarop bewaringsbeleide gebou kan word.</p><p>“Ons kan nie dekades lank vir omvattende moniteringsdata wag nie. Die <a href="https://www.cbd.int/gbf">Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework</a> het 'n ambisieuse doelwit gestel om biodiversiteit teen 2050 te herstel: om dít te kan bereik moet ons verstaan op watter skaal ons sal moet optree om historiese afnames om te keer," verduidelik hy.</p><p><strong>Modellering van globale insekbiodiversiteitsverandering deur die integrasie van bewyse </strong></p><p>Prof. Hui is deel van die span wetenskaplikes wat aan die <a href="https://glitrs.ceh.ac.uk/">Global Insect Threat-Response Synthesis</a> (GLiTRS)-projek werk, wat deur die National Environmental Research Council Highlight Topics-program gefinansier word. Dit is 'n konsortium van ses instellings in die VK en Suid-Afrika.</p><p>Hulle doelwit is om 'n globale bedreiging-reaksie-model te bou, wat baie lyne van bestáánde bewyse integreer. Met ander woorde: in plaas daarvan dat hul wag op meer hoëkwaliteit data alvorens hul optree – soos oor die algemeen aangevoer word – volg hul 'n ander benadering. “Ons argumenteer dat die dringendheid van die situasie vereis dat ons beter gebruik moet maak van die data wat nou reeds beskikbaar is, alhoewel dit beperk is," skryf hulle in die oorsigartikel. </p><p>Vier lyne van bewyse word gesintetiseer en geïntegreer in die GLiTRS -projek om hierdie uitdaging aan te pak, naamlik: tydreekse, ruimtelike vergelykings, eksperimente, en deskundige menings. Wiskundige ekologie en modellering help om tendense uit die eerste twee bronne te identifiseer. Hui verduidelik: “Insektydreekse toon afwisselend skommelings, tog is hul beide tydelik ge-outokorreleer en ruimtelik gesinkroniseer. As ons die korrekte ruimtelike en tydelike skale kan bepaal, kan ons hierdie tendense ekstrapoleer na (skattings maak) van gebiede waarvan ons nie steekproefnemings het nie, asook voorspellings maak van wat in toekomstige tydperke sou kon gebeur."</p><p>Dr Rob Cooke, 'n ekologiese modelleerder by die Verenigde Koninkryk se Sentrum vir Ekologie en Hidrologie en gesamentlike hoofskrywer van die artikel, stem saam: “Ons moet uitvind of die afname in insekbevolkings wydverspreid voorkom, en wat dit veroorsaak. Die uitdaging is soos 'n reuse legkaart waar duisende stukkies vermis work, maar ons kan nie vir dekades wag om hierdie gapings te vul voordat ons optree nie."</p><p>Dr Charlotte Outhwaite van die Soölogiese Vereniging van London se Instituut vir Soölogie en gesamentlike hoofskrywer, sluit af: “Insekte vorm 'n ongelooflike belangrike deel van ons ekosisteme – hulle bestuif omtrent 80% van alle blomdraende plantspesies en is noodsaaklik vir 35% van globale voedselproduksie. Maar tóg word insekte nie genoegsaam waardeer óf bestudeer nie."</p><p>Het jy geweet?</p><ul><li>Insekte is die dominante vorm van dierelewe op ons planeet (gewig is gelyk aan dié van alle mense en vee saam, ongeveer 1 miljard ton).</li><li>Insekte word bedreig deur 'n kombinasie van 52 mensgemaakte bedreigings, insluitend die verandering in die gebruik van grond, klimaatsverandering, toename in landbou-aktiwiteite, besoedelings, plaagdoders, en ingevoerde spesies.</li><li>Tans het slegs ongeveer 1,2% van insekspesies uit ongeveer 1 miljoen wat beskryf is, die Internasionale Unie vir die Bewaring van die Natuur se rooilys-assesserings ondergaan wat nodig is om die uitsterwingsrisiko te bereken, waarvan 1/4 se evaluasie-uitkoms aangedui is as: “Data Deficient."</li><li>Insekte beslaan tot 90% van alle meersellige dierspesies, waarvan die meerderheid nog nie beskryf is nie ('n geraamde totaal van 5,5 miljoen insekspesies).</li></ul><p>Ekologiese modellering en wiskundige ekologie is snel groeiende vakgebiede met 'n groot aanvraag na kundige afgestudeerdes. Kundiges werk saam met globale agentskappe, navorsingsinstellings, nieregeringsorganisasies, en nywerhede om dwingende ekosisteemuitdagings aan te pak. Verskeie internasionale finansiële toekennnings en inisiatiewe bied aan studente geleenthede om hul loopbane te bevorder deur middel van nagraadse studies in biowiksunde. Klik hier om die geleenthede te verken - <a href="https://math.sun.ac.za/hui/">SARChI-span</a><br><br></p><p><strong>Op die foto bo: </strong>'n Reeks van insekte wat in jou tuin in Suid-Afrika voorkom. Van links na regs, (1a) Blou keiser naaldekoker (<em>Anax imperator</em>), (1b) Europese papierwespe (<em>Polistes dominula)</em>, (1c) die kewer <em>Afronycha picta</em>; Onder (2a) Suidelike groenstinkbesie (<em>Nezara viridula</em>), (2b) die reuse-by (<em>Hyleoides zonalis)</em>, (2c) Kaapse mot (<em>Eutricha capensis)</em>, (2d) Oranje valvlerkie (<em>Trithemis kirbyi</em>). Foto's: (1a) Alandmanson van Wikipedia; (1b) Eebee, (1c), Bunder, (2a&b) C Hui, (2c) Magriet B, (2d) Erland Nielsen, vanaf iNaturalist.org; CC BY.</p> |
| Kampvegter vir wetenskap ontvang US-eregraad | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=11104 | | Kampvegter vir wetenskap ontvang US-eregraad | Corporate Communication and Marketing/Korporatiewe Kommunikasie en Bemarking | <p>Die Universiteit Stellenbosch (US) het Dinsdag (25 Maart 2025) ʼn eredoktorsgraad aan die voormalige direkteur-generaal van die nasionale Departement van Wetenskap en Innovasie, dr Philemon Mphathi Mjwara, by die instelling se Maart-gradeplegtigheid verleen. Mjwara het het die graad Doktor in die Natuurwetenskappe (DSc), <em>honoris causa</em>, by ʼn gradeplegtigheidseremonie vir die Fakulteit Natuurwetenskappe ontvang.<br></p><p>Mjwara is vereer vir sy voortreflike prestasies as wetenskapbeleidvormer en -kampvegter, en sy uitsonderlike leierskapsbydrae om die wetenskap op nasionale én internasionale vlak te versterk en te bevorder. </p><p>Mjwara het in sy aanvaardingstoespraak gesê ons leef in 'n wêreld waar kunsmatige intelligensie (KI) 'n groot impak op ons lewens gaan hê. Hy het bygevoeg dat ons die uitdagings van KI sal moet hanteer.</p><p>“Hierdie uitdagings sal die vaardighede en oplossings vereis wat hoëronderwysinstellings en die wetenskaplike gemeenskap kan verskaf.</p><p>“As 'n nuutaangestelde permanente verteenwoordiger van Suid-Afrika by Unesco (die Verenigde Nasies se Opvoedkundige, Wetenskaplike en Kulturele Organisasie) wil ek dus my steun belowe om voort te gaan om saam met die wetenskap-, innovasie- en tegnologiegemeenskap te verseker dat wat ons in Suid-Afrika geleer het oor die gebruik van kennis vir ontwikkeling en die wetenskap vir die oplossing van die probleme waarna ek verwys het, is belangrik."</p><p>Mjwara het sy toespraak afgesluit deur die US, die wetenskaplike gemeenskap en sy familie vir hul ondersteuning te bedank.</p><p>Die Dekaan van die Fakulteit Natuurwetenskappe, prof Burtram Fielding, het Mjwara gelukgewens en gesê: “Dr Phil Mjwara is 'n visioenêre leier wat bekend is vir sy beduidende bydraes tot die bevordering van wetenskap, tegnologie en innovasie in Suid-Afrika, die breër streek en internasionaal. Ons vier en eer sy toewyding om die ontwikkeling van die wetenskap regoor Suider-Afrika te bevorder."</p><p><strong>Meer oor Mjwara</strong></p><p>Dr Philemon (Phil) Mphathi Mjwara het die afgelope drie dekades aansienlik tot die ontwikkeling van Suid-Afrika se wetenskap-, tegnologie- en innovasiestelsel bygedra. As die voormalige direkteur-generaal van die nasionale Departement van Wetenskap en Innovasie, het hy gesorg dat die wetenskap gebruik word om alle Suid-Afrikaners se lewens te verbeter. Juis vir sy werk in hierdie hoedanigheid het hy in 2020 die Batho Pele Uitnemendheidstoekenning vir Direkteur-Generaal van die Jaar ontvang. </p><p>Een van Mjwara se vele bydraes tot die land se wetenskap-, tegnologie- en innovasielandskap was sy rol as leier van die span wat die eerste Suid-Afrikaanse vooruitskouingstudie op die terrein van wetenskap, tegnologie en innovasie (SAForSTI) onderneem het. </p><p>Mjwara het die graad HonsBSc (1984) en MSc (1987) aan die Universiteit van Fort Hare verwerf, sowel as 'n PhD (1995) aan die Universiteit van die Witwatersrand. Op akademiese gebied was hy onder meer professor in Wetenskap- en Tegnologiebeleid aan die Universiteit van Pretoria, en Fisika-dosent aan die universiteite van die Witwatersrand, Suid-Afrika en Fort Hare. Hy het etlike navorsingstukke oor fisika, tegnologie-ontleding en tegnologievooruitskouingsprosesse gepubliseer en aangebied. </p><p>Hy dien in 'n aantal advies- en oorsigrade, waaronder die direksies van die World of Platinum of South Africa en die Square Kilometre Array Organisation (SKAO). Hy is onlangs aangestel as Suid-Afrika se permanente verteenwoordiger by die Verenigde Nasies se Opvoedkundige, Wetenskaplike en Kulturele Organisasie (Unesco). In sy verskeie poste en – straks die belangrikste – as die land se langsdienende direkteur-generaal, het Mjwara 'n enorme bydrae gelewer tot wetenskapbeleide wat daarop gerig is om navorsers te ondersteun en vooruitgang in die Suid-Afrikaanse samelewing te bewerkstellig. </p><ul><li><strong>Foto</strong>: Dr Philemon Mphathi Mjwara by die gradeplegtigheidseremonie. <strong>Fotograaf</strong>: Stefan Els</li></ul><p><br><br></p> |
| Nuwe direkteur vir Universiteit Stellenbosch Waterinstituut | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=11098 | | Nuwe direkteur vir Universiteit Stellenbosch Waterinstituut | Faculty of Science (media and communication) | <p><a href="/english/faculty/science/microbiology/research/w-khan" style="text-align:justify;">Prof. Wesaal Khan</a><span style="text-align:justify;"> is met ingang Januarie 2025 as die nuwe direkteur van die Universiteit Stellenbosch Waterinstituut aangestel (</span><em style="text-align:justify;">SUWI</em><span style="text-align:justify;">).</span></p><p style="text-align:justify;">Prof. Khan is 'n gevestigde navorser in die US se Departement Mikrobiologie en lei 'n multidissiplinêre navorsingsprogram wat fokus op die bevordering van volhoubare waterbehandelingstegnologieë en die bekamping van antimikrobiese weerstand (<em>AMR</em>). Haar span se werk strek oor vier onderling gekoppelde domeine: biobeheer strategieë vir eliminasie van patogene, sonkraggedrewe waterontsmettingsinnovasie, <em>AMR </em>patogeendinamika, en molekulêre moniteringsvooruitgang wat meer akkurate kwantitatiewe mikrobiese risikobepalings moontlik maak. </p><p style="text-align:justify;">Sy volg in die voetspore van die eerste direkteur, <a href="/english/faculty/science/microbiology/research/g-wolfaardt">Prof. Gideon Wolfaardt</a>, wat die instituut sedert 2014 bestuur het. <em>SUWI</em> is in 2010 gevestig met die doel om multidissiplinêre navorsing te onderneem in reaksie op Suid-Afrika se waterverwante uitdagings.</p><p style="text-align:justify;">Prof. Khan sê <em>SUWI</em> sal voortgaan om sy mandaat na te kom om fundamentele en doelgerigte multidissiplinêre navorsing te onderneem. Laasgenoemde sal plaasvind in samewerking met ander tersiêre instellings, die industrie en die regering, ten einde waterverwante uitdagings die hoof te bied, om tegnologie-oordrag te verskaf, sowel as om menslike kapitaalhulpbronne in die waterindustrie te ontwikkel. </p><p style="text-align:justify;">Prof. Bertie Fielding, dekaan van die Fakulteit Natuurwetenskappe, sê die aanstelling van Prof. Khan is 'n betekenisvolle prestasie vir <em>SUWI</em>: “met haar akademiese statuur in die watersektor, beide in Suid-Afrika en internasionaal, sal sy nie net kontinuïteit in <em>SUWI </em>se vennootskappe verseker nie, maar ook die nasionale en wêreldwye aansien en relevansie daarvan ''n hupstsoot gee."</p><p style="text-align:justify;">Oor die jare het <em>SUWI</em> <a href="/english/entities/SUWI/completed-projects">verskeie projekte voltooi</a> wat verband hou met watersuiweringstegnologieë vir veilige watervoorsiening in landelike gebiede in Afrika, die ontwikkeling van 'n vroeë waarskuwingstelsel vir openbare en omgewingsgesondheid, asook die ontwikkeling van 'n afvalwater-gebaseerde instrument waarmee gemeenskapswye middelmisbruik gemonitor kan word. </p><p style="text-align:justify;"><a href="/english/entities/SUWI/current-projects">Voortgesette projekte</a> is gefokus op die bou van waterbestuurskapasiteit in Suider-Afrika, die bevordering van water-, energie-, en voedselsekuriteit, die ontwikkeling van innoverende tegnologieë om grondwaterbesoedeling en kontaminante in die afloop van afvalwatersuiweringsaanlegte wat kommer wek, te monitor. </p><p style="text-align:justify;">In hierdie verband werk <em>SUWI</em> se navorsers en personeel saam met nasionale en internasionale vennote soos die Fraunhofer-Gesellschaft in Duitsland, die Gates Stigting, die Europese Unie, Rand Water, en AgriColleges International.<br></p><p><br></p> |
| US-dosent terug in die saal om R100 000 vir studente in nood in te samel | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=11095 | | US-dosent terug in die saal om R100 000 vir studente in nood in te samel | Corporate Communication and Marketing/Korporatiewe Kommunikasie en Bemarking [Anel Lewis] | <p>Een gesin. Tien fietsryers. Ses dae. Seshonderd kilometer.</p><p>Dr Marietjie Lutz, dosent van die Universiteit Stellenbosch (US), is terug in die geldinsamelingsaal, en vanjaar beoog sy om minstens R100 000 met haar Wheels of Opportunity (WOOP25)-veldtog in te samel om geld vir talentvolle maar minderbevoorregte wetenskapstudente te genereer. </p><p>Lutz en haar gesin het verlede jaar R75 000 vir die veldtog ingesamel – wat die aanvanklike teiken van R60 000 oortref het. "Hierdie ongelooflike reaksie het die belangrikheid van ons saak beklemtoon en ons geïnspireer om weer die uitdaging aan te pak," sê Lutz.</p><p>Nadat hulle vroeër vandeesmaand hulle eerste Kaapstad-fietstoer op bergfietse voltooi het, berei die Woop25-span – bestaande uit Lutz en haar man, Daniël, haar oudste seun, Ben (bedryfsingenieurstudent aan die US), haar tweede seun, Jan (BCom Bestuurswetenskappestudent aan die US), haar dogter Isabel in graad 11 by Bloemhof en die jongste, Daniël, wat in graad 8 by Paul Roos Gimnasium is – voor om weer van George na Kaapstad te fietsry.<br></p><p><img src="/english/PublishingImages/Lists/dualnews/My%20Items%20View/2024%20WOOP%206.jpg" alt="2024 WOOP 6.jpg" style="margin:5px;width:300px;height:225px;" /><br><br></p><p>Verlede jaar moes hulle temperature van meer as 40°C en sterk teenwinde te bowe kom, asook 'n noue ontmoeting met 'n oorywerige koedoe. Maar Lutz sê vanjaar is die span logisties en strategies beter voorbereid.</p><p>Hulle begin Sondag 30 Maart trap aan hulle uitmergelende tog.</p><p>"Ter voortbouing op verlede jaar se sukses, het ons 'n paar opwindende veranderinge aan die 2025-rit aangebring. Die belangrikste is dat ons ons span van ses tot tien ryers gegroei het, wat 'n nog groter gesamentlike poging beteken om geld in te samel en groter bewustheid te skep." </p><p><img src="/english/PublishingImages/Lists/dualnews/My%20Items%20View/2024%20WOOP%207.jpg" alt="2024 WOOP 7.jpg" style="margin:5px;width:300px;height:225px;" /><br><br></p><p>Lutz sê die ongelooflike sukses van verlede jaar en die belangrikheid daarvan om bewustheid oor die finansiële stryd te skep wat baie wetenskapstudente in die gesig staar, het haar laat besluit om die WOOP-geldinsamelingspoging voort te sit. "Hierdie studente het geweldige potensiaal, maar word dikwels deur finansiële beperkings teruggehou. Deur vir WOOP te ry, hoop ons om hulle behoefte aan ondersteuning te beklemtoon en om meer mense aan te moedig om in hulle akademiese toekoms te belê. Deur WOOP ry ons nie net fiets nie; ons maak deure oop vir geleenthede vir studente wat 'n kans verdien om hulle volle akademiese potensiaal te bereik." </p><ul><li>Om by te dra, besoek: <a data-auth="NotApplicable" href="https://eur03.safelinks.protection.outlook.com/?url=https://www.givengain.com/project/marietjie-raising-funds-for-stellenbosch-university-south-africa-99058&data=05%7c02%7c%7cbc9dcff75da44afd6ac508dd678cd78c%7ca6fa3b030a3c42588433a120dffcd348%7c0%7c0%7c638780576796449226%7cUnknown%7cTWFpbGZsb3d8eyJFbXB0eU1hcGkiOnRydWUsIlYiOiIwLjAuMDAwMCIsIlAiOiJXaW4zMiIsIkFOIjoiTWFpbCIsIldUIjoyfQ%3D%3D%7c0%7c%7c%7c&sdata=aAaiJFZ1X8YY9HL2Mucrk7Es8sbVjArxWqSqZjSsCEw%3D&reserved=0" title="Original URL: https://www.givengain.com/project/marietjie-raising-funds-for-stellenbosch-university-south-africa-99058. Click or tap if you trust this link." data-linkindex="0" data-olk-copy-source="MessageBody" style="text-decoration-line:underline;">https://www.givengain.com/project/marietjie-raising-funds-for-stellenbosch-university-south-africa-99058</a> </li><li>Volg die span op Instagram: <strong>woop_fundraiser</strong> </li></ul><p><br></p> |
| Suid-Afrika en China vestig ’n ultraveilige kwantumsatellietverbinding oor ’n rekordafstand van 12 900 km | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=11093 | | Suid-Afrika en China vestig ’n ultraveilige kwantumsatellietverbinding oor ’n rekordafstand van 12 900 km | Faculty of Science (media & communication) | <p><span style="text-align:justify;">W</span><span style="text-align:justify;">etenskaplikes van Suid-Afrika en China het suksesvol die langste interkontinentale ultraveilige kwantumsatellietverbinding ter wêreld – wat oor 'n afstand van 12,900 km strek – gevestig. Met behulp van die Chinese kwantummikrosatelliet Jinan-1,</span><span style="text-align:justify;"> wat in 'n lae-aarde wentelbaan gelanseer is, is hierdie mylpaal die eerste kwantumsatelliet-kommunikasieverbinding wat in die Suidelike Halfrond gevestig is.</span></p><div class="ms-rtestate-read ms-rte-embedcode ms-rte-embedil ms-rtestate-notify">
<iframe width="560" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/JSGv3NCv-w4?si=Pdk9CqHqOEQaH_jf" title="YouTube video player" frameborder="0"></iframe> </div><p>
<span style="text-align:justify;"></span><span style="text-align:justify;">In hierdie</span><span style="text-align:justify;"> demonstrasie is kwantumsleutels intyds gegenereer deur kwantumsleutelverspreiding, [bekend as </span>
<em style="text-align:justify;">Quantum Key Distribution (QKD)</em><span style="text-align:justify;">], wat die veilige enkripsie moontlik maak van beelde wat tussen grondstasies in China en Suid-Afrika oorgedra word via eenmalige-pad-enkripsie, wat as onbreekbaar beskou word. Die re</span><span style="text-align:justify;">sultaat van hierdie baanbrekerseksperiment, 'n samewerkingsnavorsingsinisiatief tussen wetenskaplikes van die Universiteit Stellenbosch (Suid-Afrika) en die Universiteit van Wetenskap en Tegnologie van China, is vandag in die vaktydskrif </span>
<a href="https://www.nature.com/articles/s41586-025-08739-z" style="text-align:justify;">Nature</a><span style="text-align:justify;"> gepubliseer.</span></p><p style="text-align:justify;">Stellenbosch met sy ideale omgewingstoestande van helder lug en lae humiditeit, het die plaaslike grondstasie in staat gestel om 'n uitsonderlike sleutelgenerasietempo van 1,07 miljoen<strong> </strong>veilige bisse tydens 'n enkele “satelliet-aangee" te bereik. </p><p style="text-align:justify;">Kwantumkommunikasie maak gebruik van fundamentele beginsels van kwantummeganika wat hoogs veilige inligtingsoordrag waarborg. Kwantumsleutelverspreiding, 'n krities belangrike komponent, gebruik enkel fotone om veilige sleutels te enkodeer en oor te dra. Aangesien enkelfotone nie onderskep, gekopieer, of gemeet kan word sonder om aan hul kwantumtoestande te verander nie, bied hierdie tegnologie ongeëwenaarde sekuriteit, selfs teen kragtige opponente.</p><p style="text-align:justify;">China is tans aan die voorpunt van kwantumkommunikasietegnologie wat gelei word deur Prof Jian-Wei Pan, befaamde kwantumfisikus. Die land se uitgebreide kwantum-infrastruktuur sluit 'n 2 000 kmveselgebaseerde kwantumnetwerk op land in, wat 32 betroubare nodusse oor groot stede – v an Beijing tot Shanghai – verbind. Prof Juan Yin was instrumenteel in die ontwikkeling van China se eerste kwantumsatelliet, Micius. Laasgenoemde het voorheen grensverskuiwende satellietgebaseerde kwantumverbindings gedemonstreer waaronder 'n noemenswaardige 7 600 km lange interkontinentale verbinding tussen China en Oostenryk in 2017. Vir hierdie samewerking tussen Suid-Afrika en China, het Prof. Juan Yin weer die Chinese navorsingspan gelei.</p><p style="text-align:justify;">Die Suid-Afrikaanse navorsingspan by die Universiteit Stellenbosch (US) se Departement Fisika, is gelei deur Dr. Yaseera<strong> </strong>Ismail, die hoofnavorser, wat verantwoordelik was vir die suksesvolle vestiging van die kwantumsatellietverbinding. </p><p style="text-align:justify;"></p>
<figure><img src="/english/PublishingImages/2025/News/Yaseera-Ismail-web.jpg" alt="Yaseera-Ismail" style="width:600px;height:400px;" /><figcaption> Dr. Yaseera Ismail, die hoofnavorser aan die US, wat verantwoordelik was vir die suksesvolle vestiging van die kwantumsatellietverbinding.
<strong>Foto: Stefan Els</strong></figcaption></figure>
<p style="text-align:justify;">Prof Francesco Petruccione, professor in kwantumberekening in die Skool vir Datawetenskap en Rekenaardenke en direkteur van die Nasionale Instituut vir Teoretiese en Berekeningswetenskappe (<em>NITheCS</em>) by die US, is 'n pionier op die gebied van kwantumkommunikasie in Suid-Afrika. Hy was verantwoordelik vir die ontwikkeling van een van die wêreld se eerste optiesevesel-kwantumkommunikasienetwerke in Durban. Hierdie mylpaal ondersteun ook die komende bekendstelling van die Stellenbosch Sentrum vir Kwantumwetenskap<strong> </strong>en -tegnologie, wat ten doel het om Suid-Afrika se leidende rol op die gebied van kwantumnavorsing en -innovasie te versterk. </p><p style="text-align:justify;"></p>
<figure>
<img src="/english/PublishingImages/2025/News/Francesco-Petruccione-web.jpg" alt="Prof-Francesco" style="width:600px;height:400px;" />
<figcaption>Prof Francesco Petruccione, professor in kwantumberekening in die Skool vir Datawetenskap en Rekenaardenke en direkteur van die Nasionale Instituut vir Teoretiese en Berekeningswetenskappe (NITheCS) by die US. <strong>Photo: Stefan Els</strong></figcaption></figure>
<p></p><p style="text-align:justify;">Met oordenking van hierdie prestasie, het Dr. Yaseera Ismail die belangrikheid van samewerking beklemtoon: “Internasionale en nasionale samewerking is noodsaaklik om voorpuntnavorsing te dryf en wetenskapsgrense te verskuif. Die implementering van die eerste kwantumsatellietverbinding in die Suidelike Hemisfeer is 'n uitsonderlike prestasie vir Suid-Afrika, wat die beduidende potensiaal vir die ontwikkeling van 'n florerende kwantum-ekosisteem toon."</p><p style="text-align:justify;">Prof Francesco Petruccione het bygevoeg: “Hierdie suksesvolle demonstrasie van kwantumsatelliettegnologie posisioneer Suid-Afrika as 'n beduidende rolspeler in die vinnig ontwikkelende globale kwantumtegnologie-ekosisteem. Samewerking soos hierdie versnel wetenskaplike deurbrake, bou plaaslike kundigheid, en stel ons in staat om gevorderde kwantumnavorsing om te sit in tasbare tegnologiese oplossings."<br></p><p style="text-align:justify;">Prof. Sibusiso Moyo, die Viserektor: Navorsing, Innovasie en Nagraadse Studie aan die US, het gesê: “Hierdie deurbraak onderstreep die belangrikheid van die ondersteuning van, en investering in die basiese wetenskappe soos kwantumberekening. Ons is trots daarop dat ons navorsers die grense van die wetenskap verskuif. Hierdie werk is belyn met die US se Visie 204, om Afrika se voorste navorsingsgerigte universiteit te wees wat erken word vir sy uitnemendheid en bevordering van kennis in diens van die samelewing. Veels gelul aan albeie spanne."<br></p><p>Die artikel “Microsatellite-based real-time quantum key distribution" is vandag in
<em>Nature</em> gepubliseer en is aanlyn beskikbaar by<strong> </strong>
<a href="https://www.nature.com/articles/s41586-025-08739-z"> https://www.nature.com/articles/s41586-025-08739-z</a><br></p><blockquote style="margin:0px 0px 0px 40px;border:none;padding:0px;"><p>
<strong>Op die foto bo: </strong>Implementering van die eerste kwantumsatellietverbinding in die Suidelike Halfrond by die Universiteit Stellenbosch, Suid-Afrika. Die mikrosatelliet, Jinan 1, wat in 'n lae-aarde wentelbaan gelanseer is, dra veilige sleutels oor na die draagbare grondstasie wat op die dak van die ingenieursgebou by die Universiteit Stellenbosch gemonteer is. Die eksperiment is in Oktober 2024 uitgevoer. <strong>Foto: Ignus Dreyer</strong></p></blockquote> |
| US verwelkom Dr. Sweke as AIMS se nuwe Duitse leerstoelhouer | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=11088 | | US verwelkom Dr. Sweke as AIMS se nuwe Duitse leerstoelhouer | Faculty of Science (media and communication) | <p>Dr. Ryan Sweke is die eerste Suid-Afrikaans gebore en opgeleide wetenskaplike wat die Duitste navorsingsleerstoel (<a href="https://www.humboldt-foundation.de/en/apply/sponsorship-programmes/research-chairs-at-aims-centres/german-research-chairs-in-portrait">Alexander von Humboldt German Research Chair of Mathematics and its Applications</a>) by die <a href="https://aims.ac.za/">Afrika Instituut vir Wiskundige Wetenskappe </a> (AIMS) gaan beklee.</p><p>By AIMS sal Sweke die “Quantum at AIMS-" navorsingsgroep lei, wat fokus op 'n wye verskeidenheid onderwerpe onder die breë sambreel van kwantumberekening en kwantuminligting. As deel van die leerstoel is hy ook as senior lektor aangestel in die Departement Wiskundige Wetenskappe aan die Universiteit Stellenbosch (US). Die leerstoel is 'n strategiese inisiatief tussen die US en AIMS, met die ondersteuning van die Von Humboldt Stigting.</p><p>Sweke wat in Johannesburg gebore en sy skoolloopbaan in Pretoria voltooi het, het in 2017 sy PhD in Fisika aan die Universiteit van KwaZulu-Natal onder studieleiding van Prof. Francesco Petruccione verwerf. Laasgenoemde is tans die direkteur van die Nasionale Instituut vir Teoretiese en Berekeningswetenskappe (NITheCS). </p><p>Alhoewel Sweke stewig in Afrika-bodem gewortel is, het dit hom nie gekeer om sy vlerke te sprei en geleenthede wêreldwyd te verken nie. In 2018 het hy hom aangesluit by die groep van <a href="https://www.physik.fu-berlin.de/en/einrichtungen/ag/ag-eisert/index.html">Prof. Jens Eisert</a> in die <a href="https://www.physik.fu-berlin.de/en/einrichtungen/dahlem_center_cqs/index.html">Dahlem Center for Complex Quantum Systems</a> by die Freie Universität Berlin. Hy het eers as 'n Alexander von Humboldt-nadoktorale genoot gewerk, en toe as 'n senior nadoktorale genoot betrokke by die <a href="https://kipu-quantum.com/platform">PlanQK project</a>, die Duitse regering se vlagskip-kwantummasjienleer-inisiatief. Ná sy termyn in Berlyn, het Sweke van 2022 tot 2024 vir net meer as twee jaar as navorsingswetenskaplike by IBM Quantum in San Jose, Kalifornië, gewerk.</p><p>Sweke sê hy het nog altyd 'n begeerte gehad om terug te keer na AIMS nadat hy in 2011 'n werksessie oor kwantumberekening bygewoon het. Dit was inderdaad hierdie werksessie wat sy navorsingsloopbaan in hierdie veld afgeskop het. </p><p>“Kwantumberekening sit by die punt waar teoretiese rekenaarwetenskap, fisika, wiskunde, en ingenieurswese mekaar kruis. In 'n mate kan 'n mens kwantumberekening beskou as 'n bewys van die krag van interdissiplinêre werk," verduidelik hy. </p><p>Daarom is hy so opgewonde om terug te keer na sy wortels by AIMS: “Ek glo regtig dat navorsing wat sáám deur diverse groepe individue (met diverse perspektiewe, agtergronde, en denkwyses) gedoen word, byna sekerlik meer suksesvol sal wees én meer relevant vir die probleme wat ons as samelewing in die gesig staar. Boonop sal dit ook lekkerder wees om hieraan deel te neem." </p><p>“Ek glo dat dit die rede is waarom ek nog altyd besonder aangetrokke was tot AIMS, wat 'n ongelooflik diverse pan-Afrikaanse omgewing vir navorsing bied. Hierdie omgewing inspireer my en gee my energie en ek is baie bly om uiteindelik deel van hierdie AIMS-gemeenskap te kan wees."</p><p>Prof. Burtram Fielding, dekaan van die Fakulteit Natuurwetenskappe, het Dr. Sweke by die US verwelkom: “Sy aanstelling versterk die Fakulteit Natuurwetenskappe se akademiese netwerk, skep geleenthede vir gesamentlike navorsingsinisiatiewe, en versterk ons posisie as 'n middelpunt vir voorpunt wiskundige en berekeningswetenskappe in Afrika."</p><p>Prof. Sibusiso Moyo, Adjunk Vise-kanselier vir Navorsing, Innovasie en Nagraadse Studies by die US, het ook vir Dr Sweke welkom geheet: “As bekleër van die leerstoel sal Dr Sweke baie kan bydra ten opsigte van die generering van kennis en vaardigheidsopleiding, en daardeur ons nasionale en globale impak vermeerder wanneer dit kom by kwantumberekening." Sy dien ook op die raad van AIMS.</p><p><a href="https://nithecs.ac.za/featured-scientist-dr-ryan-sweke/">Klik hier</a> vir meer oor Dr. Sweke se insigte oor die toekoms van kwantumberekening en waar die interessante navorsingsvrae lê.</p><p><a href="https://www.humboldt-foundation.de/en/apply/sponsorship-programmes/research-chairs-at-aims-centres/german-research-chairs-in-portrait#h9533">Klik hier</a> vir meer oor die Alexander von Humboldt Duitse Navorsingsleerstoele in die res van Afrika.<br></p> |
| Klimaatsverwarming plaas woestynakkedisse in ’n “lewenskoste”-knyp | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=11089 | | Klimaatsverwarming plaas woestynakkedisse in ’n “lewenskoste”-knyp | Wiida Fourie-Basson (Media: Faculty of Science) | <p>Klimaatsverwarming het tot gevolg dat woestynakkedisse in tropiese en subtropiese streke soos die Kgalagadi-woestyn in Suid-Afrika, meer energie spandeer om te oorleef en te groei. Hulle moet ook harder werk om kos te vind om in hierdie verhoogde vraag na energie te kan voldoen. </p><p>Namate hulle prooi soos insekte, sade en plante al hoe skaarser word met klimaatsverandering, akkumuleer hul lewenskoste en koste om kos te soek in so 'n mate dat akkedisse hul in 'n spreekwoordelike “lewenskosteknyp" bevind.</p><p>Dít is van die voorspellings wat gemaak word in 'n studie oor klimaatsverandering en die “lewenskoste-knyp" waarin woestynakkedisse hul bevind, wat onlangs in die toonaangewende interdissiplinêre vaktydskrif <a href="https://www.science.org/doi/10.1126/science.adq4372"><em>Science</em></a> gepubliseer is.</p><p><a href="https://climelab.net/">Prof. Susana Clusella-Trullas</a>, 'n fisiologiese ekoloog verbonde aan die Universiteit Stellenbosch (US) en mede-outeur van die artikel, sê die voorspelling van die aard, rigting en omvang van die reaksies van verskillende spesies op klimaatsverhitting, is een van die grootste uitdagings om die toekoms van ons biodiversiteit te verseker, veral in gebiede wat bedreig word deur volgehoue temperatuur- en waterstres. </p><p>“<a href="https://eur03.safelinks.protection.outlook.com/?url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.1195193&data=05%7c02%7c%7c556f168611d94b073c8108dd3573a1a8%7ca6fa3b030a3c42588433a120dffcd348%7c0%7c0%7c638725492925746230%7cUnknown%7cTWFpbGZsb3d8eyJFbXB0eU1hcGkiOnRydWUsIlYiOiIwLjAuMDAwMCIsIlAiOiJXaW4zMiIsIkFOIjoiTWFpbCIsIldUIjoyfQ%3D%3D%7c0%7c%7c%7c&sdata=m4MbF5DYAQ9Wx5U8NYbVEoaAzCQqfNh0BGZ9QXS/1SM%3D&reserved=0">Vorige navorsing</a> oor koudbloedige diere, soos insekte en reptiele, het gefokus op hul blootstelling aan episodes van uiters hoë liggaamstemperature, maar kumulatiewe stres as gevolg van ligter en meer volgehoue verandering kan ook op die lang termyn 'n negatiewe impak op gesondheid hê en 'n bevolkingsafname veroorsaak," verduidelik sy. </p><p>Hierdie studie, gelei deur Dr. Kristoffer Wild van die Universiteit van Melbourne, het aan die lig gebring dat dit inderdaad die geval is vir woestynakkedisse wat gedurende die dag aktief is. By hierdie spesies verhoog hoër temperature die behoefte om meer kos te soek ten einde in die energie-aanvraag te kan voorsien. Maar wanneer dit té warm word, word hul soektog beperk wanneer hulle genoodsaak is om onder 'n rots of struik te skuil om af te koel. Akkedisse wat snags aktief is, kan egter baat vind by warmer temperature aangesien hul meer tyd het om snags kos te soek. </p><p>Die outeurs het biofisiese modelle en kode – ontwikkel deur mede-outeur Prof. Michael R. Kearney van die Universiteit van Melbourne – toegepas om die lewenskoste te voorspel, gebaseer op akkedisse se energiebegrotings onder vorige en toekomstige klimaatstoestande vir woestynakkedisse van Suid-Afrika se Kgalagadi-woestyn en die Groot Victoria-woestyn in Australië. Hierdie terreine is gekies omdat die span toegang gehad het tot langtermyn-historiese datastelle met 2685 veldwaarnemings oor 'n tydperk van 40 jaar, in die 1970s gesamel deur mede-outeurs en herpetoloë Eric R. Pianka en Raymond B. Huey (<a href="https://www.desertlizards.dev/">https://www.desertlizards.dev/</a>). </p><p>Hierdie unieke datastelle bevat inligting oor plaaslike omgewingstemperatuur en liggaamstemperatuur, aktiwiteitpatrone en habitatgebruik van akkedisse in hierdie streke. Meer onlangs (in 2017 en 2019) het Clusella-Trullas by die span aangesluit op ekskursies na die Kgalagadi. Haar navorsingsgroep het gefokus op metings van die weerkaatsing van die vel van hierdie akkedisse, 'n sleutelparameter vir die voorspelling van hul liggaamstemperatuur in veldtoestande. </p><p>Die span het hierdie historiese velddata gebruik om die resultate van die wiskundige model wat op biologiese en fisiese beginsels gegrond was, te toets. Hulle het getoon dat die model baie goed presteer het toe dit met velddata vergelyk is. Byvoorbeeld: daar is waargeneem en gedokumenteer dat die Australiese miervretende-akkedis, <em>Moloch horridus</em>, 750 tot 1500 miere per dag eet. Onder dieselfde toestande het die biofisiese model 'n voedingstempo van 837 miere per dag voorspel. In the Kgalagadi was die gemete metaboliese temp van “lewenskoste" van die dag-gevlekte sandakkedis (<em>Pedioplanis lineoocellata</em>) ook byna identies aan die voorspellings van die biofisiese model vir dieselfde plek en tydperk. Met hierdie bevindings was die outeurs in staat om meer akkurate voorspellings te maak oor die lewenskoste van veelvuldige spesies en kon daarom die mees kwesbare streke uitlig wat die risiko loop vir bevolkingsafname.</p><p>Volgens Clusella-Trullas, beklemtoon die studie dat dit belangrik is om nie patrone oor spesies of streke te vinnig te veralgemeen nie. “Ons voorspellings dui daarop dat toekomstige verwarming 'n groter impak op Suid-Afrikaanse woestyne as op Australiese woestyne sal hê. En dat spesies wat bedags aktief is, in groter gevaar is as dié wat snags aktief is. Selfs klein verskille in natuurlike geskiedenis of gedrag kan lei tot merkbare verskille in terme van termiese reaksies en die netto impakte wat verwarming op bevolkings sal hê," sê sy.</p><p>Die artikel beklemtoon ook die belangrikheid van langtermyn, uitgebreide velddata wat jou in staat stel om robuuste voorspellings ten kan maak van spesiespesifieke reaksies op verwarming, voeg sy by. “Ongelukkig is befondsing, sowel as tyd en beskikbare mannekrag deesdae beperk vir sulke langtermyn data-insamelingsekskursies, veral in afgeleë gebiede, ondanks die belangrikheid daarvan soos wat ons in hierdie studie aantoon," sluit sy af. </p><p><strong>Op die foto's bo:</strong></p><p>Veldwerk is by verskeie terreine in die Kgalagadi-oorgrenspark, Noord-Kaap, Suid-Afrika onderneem om historiese terreine wat meer as 50 jaar gelede bestudeer is, te ondersoek. Een van die spesies wat bestudeer is, die grond-agama (<em>Agama aculeata) </em>wat<em> </em>pragtige kleure vertoon desondanks die skroeiende temperature in struikagtige woestynhabitatte van die Kgalagadi. Foto's: Susana Clusella-Trullas<br></p><p><br></p> |
| Nuwe kuilvissie-spesie in Kenia reeds kritiek bedreig | http://www.sun.ac.za/afrikaans/Lists/news/DispForm.aspx?ID=11077 | | Nuwe kuilvissie-spesie in Kenia reeds kritiek bedreig | Wiida Fourie-Basson (Media: Faculty of Science) | <p>'n Kritiek bedreigde nuwe kuilvissie-spesie wat in 2017 en 2018 in 'n antieke woud in Kenia gevind is, is nou in die vaktydskrif <a href="https://mapress.com/zt/article/view/zootaxa.5601.1.4"><em>Zootaxa</em></a> beskryf.</p><p><em>Nothobranchius sylvaticus</em>, die Latynse naam wat beteken : “te make met die woud," is ook die eerste bekende kuilvissie, endemies tot 'n woud. </p><p>Prof. Dirk Bellstedt, <a href="/english/faculty/science/biochemistry/research/bellstedt-group">emeritus professor in biochemie</a> aan die Universiteit Stellenbosch (US), was deel van die span internasionale wetenskaplikes wat van dié vis uit niestandhoudende moerasse in die Gongoni-woud aan die suidoostelike kus van Kenia gehaal het. Hierdie ekspedisies in 2017 en 2018 was deel van 'n “<a href="https://stellenbosch68.rssing.com/chan-15952749/article2399.html?nocache=0">Off the beaten track" -navorsingsprojek</a> wat deur die Volkswagen-stigting in Duitsland ondersteun is.</p><p>Die span het 'n hoofkomponent-analise uitgevoer, gebaseer op die fisiese kenmerke van die visse, asook DNS-opeenvolging gedoen om te kan bevestig dat dit inderdaad 'n nuwe spesie is. 'n Filogenetiese analise – die mees omvattende vir hierdie genus tot op hede – het getoon dat die <em>N. sylvaticus</em>-lyn ongeveer 7,09 miljoen jaar gelede van sy susterspesie afgesplyt het. </p><p>Volgens Bellstedt dui hierdie bevinding daarop dat die Gongoni-woud self meer as 7,09 miljoen jaar oud is. Alhoewel hierdie antieke woud slegs ongeveer 8,2 vierkante kilometer beslaan, is dit 'n tipiese voorbeeld van die Oos-Afrika-mosaïek – 'n kombinasie van savanna met woudagtige dele tussenin, wat strek vanaf Pondoland in Suid-Afrika in die suide, tot by die suidelike kus van Somalië in die noorde. </p><p>Sedert 2015 het die span volgende-generasie DNS-volgordebepaling van visgroepe (soos Afrika se bekende sikliedevisse) gedoen, in kombinasie met hoëpresisie rotsdatering van sleutellandvorme in Oos-Afrika. Hul doel was om die tektoniese ontwikkeling van Sentraal-Afrika oor die afgelope 20 miljoen jaar te rekonstrueer. Gedurende die afgelope vyf tot 30 miljoen jaar het hierdie streek groot tektoniese aktiwiteite en opbrekings ondergaan. </p><p>Vir die wetenskaplikes was die ontdekking van <em>N. sylvaticus</em> nóg 'n voorbeeld van die kongruensie tussen evolusionêre gebeurtenisse in die genus <em>Nothobranchius,</em> met paleo-dreineringsdinamika, wat gedryf is deur die tektoniese gebeurtenisse wat die Oos-Afrika Riviervalleistelsel gevorm het. </p><p>Gegewe die nuwe spesie se erg beperkte habitat in 'n antieke woud, staar dit egter ook 'n groot bewaringsrisiko in die gesig. </p><p>Die tipus eksemplaaris in bewaring by die <a href="https://museums.or.ke/">Nasionale Museums van Kenia</a> in Nairobi, en die vergelykende monsters by die <a href="https://www.africamuseum.be/en">Koninklike Museum vir Sentraal-Afrika</a> in Tervuren, België.</p><p>Die artikel getiteld: “<a href="https://mapress.com/zt/article/view/zootaxa.5601.1.4">The description of a critically endangered new species of seasonal killifish, <em>Nothobranchius sylvaticus </em>(Cyprinodontiformes: Nothobranchiidae), a relict species from an East African forest refugium in south-eastern Kenya</a>" is in <em>Zootaxa</em> gepubliseer. Die outeurs hiervan is: Prof. Dirk Bellstedt (US), Béla Nagy (Frankryk), Dr. P. de Wet van der Merwe (US), Dr. Fenton P.D. Cotterill (The Wilderness Project—Great Spine of Africa, Wild Bird Trust), Quentin Luke (Oos-Afrika Herbarium, Nasionale Museums van Kenia), en Dr. Brian R. Watters (Kanada).<br></p> |
